Nietrzymanie moczu (NTM) jest jednym z częstszych powikłań po zabiegu prostatektomii (usunięciu gruczołu krokowego). Szacuje się, że nawet do kilkudziesięciu procent mężczyzn po operacji może doświadczać mniejszego lub większego stopnia nietrzymania moczu lub stolca. Trudności z kontrolą pęcherza wpływają nie tylko na komfort życia, ale również na samopoczucie psychiczne i aktywność społeczną.
Na szczęście współczesna medycyna i fizjoterapia oferują szereg metod, które pomagają mężczyznom skutecznie uporać się z tym problemem lub przynajmniej znacząco go zmniejszyć. Jedną z nich jest elektrstymulacja mięśni dna miednicy, wspomagana ćwiczeniami i terapią urofizjoterapeutyczną. Elektrostymulacja jest sprawdzoną metodą leczniczą stosowaną z powodzeniem w terapii nietrzymania moczu lub stolca.
Dlaczego pojawia się nietrzymanie moczu po prostatektomii?
Podczas prostatektomii (zwłaszcza radykalnej) usuwany jest cały gruczoł krokowy, który sąsiaduje m.in. z cewką moczową i strukturami miednicy wspierającymi jej prawidłowe funkcjonowanie. Zabieg może zaburzać:
- Funkcję zwieracza cewki moczowej – częściowo zależną od mięśni dna miednicy.
- Koordynację mięśniową – mechanizmy, które wspomagają trzymanie moczu, mogą zostać naruszone.
- Przewodnictwo nerwowe – niekiedy dochodzi do uszkodzeń włókien nerwowych odpowiadających za unerwienie okolic pęcherza i cewki.
W efekcie mężczyzna może odczuwać wycieki moczu przy kaszlu, kichaniu, śmiechu czy w trakcie aktywności ruchowej (tzw. wysiłkowe nietrzymanie moczu). U niektórych pacjentów problem jest tymczasowy i ustępuje w ciągu kilku–kilkunastu miesięcy, ale zdarza się, że dolegliwości utrzymują się dłużej.
Rola mięśni dna miednicy
Mięśnie dna miednicy (tzw. mięśnie Kegla) odgrywają kluczową rolę w podpieraniu narządów jamy brzusznej oraz kontroli trzymania moczu i gazów. U mężczyzn odpowiadają między innymi za stabilizację cewki moczowej i wspomagają pracę zwieracza cewki. Po chirurgicznym usunięciu prostaty, poprawa siły i wytrzymałości mięśni dna miednicy może znacząco pomóc w odzyskaniu kontroli nad pęcherzem.
Ćwiczenia mięśni dna miednicy polegają na naprzemiennym napinaniu i rozluźnianiu tych partii, często wspomaganym technikami oddechowymi oraz odpowiednim ustawieniem miednicy. Wielu pacjentów początkowo ma problem z rozpoznawaniem tych mięśni, dlatego korzystne może być wsparcie specjalisty urofizjoterapeuty oraz zastosowanie biofeedbacku czy elektrostymulacji.
Czym jest stymulacja NTM?
Pod pojęciem „stymulacji NTM” rozumiemy zazwyczaj elektrostymulację nerwowo-mięśniową (EMS) mięśni dna miednicy, wykonywaną w celu poprawy ich siły i kontroli. Elektrostymulacja EMS wykorzystuje impulsy elektryczne o niskiej częstotliwości, które wywołują skurcz mięśni w sposób zbliżony do naturalnego (mięsień napina się i rozluźnia).
Kluczowe cele stymulacji:
- Wzmocnienie mięśni: regularne stymulowanie pomaga szybciej odbudować siłę i wytrzymałość mięśni dna miednicy.
- Poprawa czucia: ułatwia pacjentowi lepsze rozpoznanie i świadome napinanie tych mięśni (istotne w treningu funkcjonalnym).
- Minimalizacja strat moczu: efektywniejsze zamykanie cewki moczowej przy wysiłku (kaszel, kichanie, podnoszenie ciężarów).
Rodzaje elektrostymulacji i metody wspomagające
- Elektrostymulacja przezodbytnicza
- Wykorzystuje specjalne sondy rektalne (umieszczane w odbycie), za pomocą których generowane są impulsy elektryczne.
- Zabieg może być wykonywany w gabinecie fizjoterapeuty lub w domu (przy odpowiednich wskazaniach i przeszkoleniu).
- Elektrostymulacja przezskórna
- Elektrody przyklejane są zewnętrznie na okolicę krocza, na pośladkach lub w okolicy krzyżowej pleców.
- Impulsy mogą stymulować nerwy odpowiedzialne za funkcję mięśni dna miednicy.
- Czasami stosowana dodatkowa stymulacja TENS w celu łagodzenia bólu, poprawy krążenia i czucia.
- Biofeedback
- Nie jest to stymulacja w ścisłym znaczeniu, lecz technika polegająca na wizualizacji i kontroli skurczów mięśni przez pacjenta, np. na ekranie urządzenia czy komputera (ćwiczący widzi, czy aktywuje właściwe mięśnie i z jaką siłą).
- Biofeedback często łączy się z elektrostymulacją, aby maksymalnie poprawić efekty rehabilitacji.
- Ćwiczenia mięśni dna miednicy (ćwiczenia Kegla)
- Podstawa terapii NTM.
- Pacjent wykonuje serię kontrolowanych skurczów i rozluźnień mięśni według zaleconego programu (np. kilka serii dziennie).
- Stosuje się różne tempa i czasy utrzymania skurczu, co zwiększa wytrzymałość i koordynację mięśniową.
Jak wygląda przebieg terapii NTM?
- Konsultacja z lekarzem i fizjoterapeutą
- Po operacji pacjent powinien zostać skierowany na rehabilitację urofizjoterapeutyczną. Specjalista ocenia stan mięśni dna miednicy, stopień nietrzymania moczu i decyduje o rodzaju terapii.
- Wstępne ćwiczenia i nauka napinania mięśni
- Często zaleca się naukę prawidłowego aktywowania mięśni dna miednicy jeszcze przed zabiegiem lub bezpośrednio po nim (o ile stan pacjenta na to pozwala).
- Elektrostymulacja i/lub biofeedback
- Terapia bywa przeprowadzana w gabinecie, w seriach (np. 10–20 sesji co kilka dni).
- Lekarz może zalecić pacjentowi zakup odpowiedniego urządzenia do zabiegów w domu.
Na rynku dostępne są domowe aparaty do elektrostymulacji przy NTM u mężczyzn z sondą doodbytniczą.
- Monitorowanie postępów
- Fizjoterapeuta kontroluje poprawę siły i wytrzymałości mięśni za pomocą badań funkcjonalnych lub USG.
- Z czasem zmniejsza się częstotliwość wycieków moczu, poprawia jakość życia pacjenta.
- Wdrażanie ćwiczeń w życie codzienne
- Oprócz regularnych treningów (Kegla, stymulacji), pacjent uczy się świadomej kontroli mięśni również w codziennych sytuacjach (np. przy podnoszeniu ciężarów, podczas kichania).
Jak wykonuje się zabieg elektrostymulacji przezodbytniczej?
Bezpieczeństwo i przeciwwskazania
Elektrostymulacja mięśni dna miednicy jest generalnie bezpieczna, jednak istnieją pewne przeciwwskazania i sytuacje, w których należy zachować ostrożność:
- Świeże rany pooperacyjne: przed rozpoczęciem stymulacji konieczne jest wygojenie tkanek (zalecenia lekarza).
- Infekcje lub stany zapalne w odbycie lub obrębie miednicy.
- Rozrusznik serca – wymaga specjalnej konsultacji i ostrożności.
- Padaczka – w niektórych przypadkach elektrostymulacja może być niewskazana.
- Brak właściwej diagnozy – zawsze warto upewnić się, że przyczyną NTM jest faktycznie osłabienie mięśni dna miednicy, a nie inne schorzenie (np. neurologiczne).
W każdej wątpliwej sytuacji niezbędna jest konsultacja lekarska, aby uniknąć powikłań.
Efekty i korzyści
Systematycznie prowadzona terapia (ćwiczenia plus stymulacja) zazwyczaj przekłada się na:
- Zmniejszenie częstotliwości i nasilenia wycieków moczu.
- Poprawę komfortu życia i pewności siebie w życiu społecznym, zawodowym i seksualnym.
- Lepszą świadomość i kontrolę ciała – pacjent łatwiej rozpoznaje sygnały z pęcherza i potrafi odpowiednio zareagować.
- Poprawa sprawności seksualnej – silniejsze mięśnie Kegla zwiększają sprawność seksualną i zadowolenie ze współżycia.
Czas potrzebny do uzyskania widocznej poprawy może być różny (od kilku tygodni do kilku miesięcy), w zależności od stopnia uszkodzeń, wieku pacjenta oraz systematyczności ćwiczeń.
Podsumowanie
Dla wielu mężczyzn nietrzymanie moczu po prostatektomii jest trudnym doświadczeniem, ale nie musi być wyrokiem na całe życie. Współczesna fizjoterapia oferuje szereg skutecznych metod, wśród których elektrostymulacja mięśni dna miednicy stanowi ważne narzędzie rehabilitacyjne.
Ważna jest cierpliwość i systematyczność – poprawa może wymagać czasu, jednak większość pacjentów dostrzega zauważalne rezultaty po kilku tygodniach lub miesiącach regularnych treningów.
Dzięki kompleksowemu podejściu i wsparciu specjalistów, wielu mężczyznom po prostatektomii udaje się odzyskać pełnię życia bez obaw o mimowolne wycieki moczu. Warto więc jak najwcześniej rozpocząć rehabilitację i konsekwentnie stosować zalecenia, aby szybko i skutecznie wrócić do pełnej aktywności.
