Jaki stetoskop dla lekarzy i nie tylko?

Na rynku można obecnie kupić stetoskopy wielu marek. W Polsce, od lat bardzo cenione są stetoskopy Littmann. Równie popularne są stetoskopy Spirit, znacznie tańsze, ale ich parametry jakościowe dla wielu lekarzy są w zupełności wystarczające. Wyjątkową marką są stetoskopy MDF, wykonane ręcznie z wieczystą gwarancją i dość oryginalne, dzięki czemu zyskały w naszym kraju sporą popularność. Warto zwrócić uwagę również na stetoskopy Spengler, szczególnie na ich najnowsze wersje „II” (Magister II i Cardio Prestige II), które cechuje wyjątkowy design i bardzo dobre parametry osłuchowe.

W dalszej części artykułu przedstawiono najważniejsze kryteria wyboru stetoskopu.

Stetoskopy należą do podstawowych narzędzi diagnostycznych lekarza. Przeznaczone do osłuchiwania dzieci, dorosłych, przydatne w kardiologii, internie…
Jaki więc wybrać model, aby połączyć cenę i cechy użytkowe, które będą odpowiadać potrzebom użytkownika?
Odpowiedź na te pytanie nie jest wbrew pozorom łatwa. Na jakie więc parametry należy zwrócić uwagę?

Po pierwsze – parametry osłuchowe

Na jakość stetoskopu składa się kilka czynników:

• Jakość drenów przewodzących. Muszą być w miarę grube, aby ich ścianki tłumiły pogłos otoczenia. W przypadku modeli kardiologicznych ważnym jest, aby kanały były separowane, wiodąc od głowicy osobno do każdego ucha osobno, ale doskonałe parametry akustyczne osiąga się również wykorzystując pojedynczy tor akustyczny, ale specjalnie karbowany wewnętrznie, co w modelach kardiologicznych wykorzystuje firma MDF (przewód typu C34). Lepsze modele stetoskopów internistycznych czy pediatrycznych z tradycyjną separacją na poziomie liry, mają specjalną komorę akustyczną poprawiającą separację toru akustycznego (typ Pyramid).
• Wewnętrzna sprężyna liry. Jest to rozwiązanie niosąc ze sobą dużą wygodę stosowania, lecz w przypadku uszkodzenia (pęknięcie) sprężyny, wymianie musi podlegać cały zespół drenu, co wiąże się z większym kosztem naprawy i nie zawsze serwisy producenta oferują pełną gamę kolorów. Ważna jest zatem jakość wykonania sprężyny i zastosowany materiał.
• Głowica. Zależnie od potrzeb, powinna mieć membranę i/lub lejek. Niektóre modele mają membranę dwutonową (tzw. „pływającą”), pozwalającą na osłuchiwanie tonów wysokich i niskich, zależnie od siły nacisku. Jest to rozwiązanie, które wymaga pewnej wprawy i jest preferowane przez niektórych lekarzy. Raczej niezalecane dla studentów i personelu pielęgniarskiego.
• Wymienne elementy głowicy. Chociaż wymiana lejków czy membran na inny rozmiar wymaga kilku sekund, czynność ta powoduje, że niektórzy lekarze preferują modele prostsze. Poza tym, koniecznym jest przechowywanie wymiennych elementów w pobliżu badającego. Te modele jednak dają niewspółmiernie większe możliwości prawidłowego osłuchiwania, szczególnie, jeśli mamy do czynienia z diagnostyką zarówno dorosłych jak i dzieci. Jeśli badamy pacjentów z różnych grup wiekowych, to na pewno warto rozważyć zakup modelu w wymiennymi nasadkami w przypadku stosowania drogich stetoskopów, np. kardiologicznych czy z tytanu. Modele 4-w-1 czy nawet 6-w-1 są zdecydowanie najbardziej zaawansowane.
  
• Materiał, z którego wykonana jest lira i głowica. Jest to odwieczny dylemat.
  • Stal nierdzewna wysokiej jakości (chirurgiczna), daje bardzo dobre parametry osłuchowe, lecz jest ciężka i ulega degradacji. Nawet, jeśli jest nierdzewna, po kilku latach pokrywa się warstwą rdzy na złączach.
  • Aluminium – lekkie i nierdzewne stetoskopy, lecz o nieco gorszych parametrach osłuchowych. Dostępne są na rynku specjalne stopy aluminium, z których wykonane są głowice. Ich charakterystyka jest całkiem dobra i wielu lekarzy wybiera właśnie te modele. Są również zupełnie wystarczające do pomiaru ciśnienia krwi metodą osłuchową, np. przez personel pielęgniarski.
  • Tytan – prawie dwukrotnie lżejszy od stali, bardziej wytrzymały, nie koroduje, biokompatybilny i dający niezrównane parametry osłuchowe. Niestety, dość drogi.
  • Stopy cynku – dość dobre parametry osłuchowe, odporność na starzenie, lecz dość duża masa głowicy. Zwykle stosuje się również chromowaną powłokę.
  • Miedź – stetoskopy z miedzi są rzadko spotykane. Parametry akustyczne miedzi nie należą do najlepszych. Z uwagi jednak na to, że miedź wykazuje działanie przeciwdrobnoustrojowe, są stosowane tam, gdzie podstawowym priorytetem jest zachowanie sterylności podczas badania.

Kolejną kwestią jest wygoda stosowania

• Miękkie, samouszczelniające się oliwki. Często nakręcane lub wsuwane na zatrzask. Najlepiej miękkie, bez zawartości alergenów (ftalany i lateks).
• Miękkie dreny. Jest to czynnik dobierany indywidualnie. Miękkie dreny ułatwiają przechowywanie stetoskopu, twardsze mają lepszą jakość akustyczną i są trwalsze. Dobór wymaga znalezienia pewnej równowagi. Warto wiedzieć, że dren może stracić z czasem swoją elastyczność oraz kolor, jeśli jest narażany na niekorzystne warunki otoczenia (np. promienie słoneczne), czy częsty kontakt ze skórą (kremy). Materiał drenu, to w większości przypadków tworzywo PCV, ale czasami wykorzystuje się materiał na bazie silikonu, który poprawia trwałość i elastyczność drenu (np. seria modeli „II” firmy Spengler).
• Jakość obracania głowicy wokół trzonka. Obrotowy trzonek, to element ruchomy, pozwalający na szybką zmianę membrany na lejek lub mniejszą membranę (w zależności od modelu), który wraz z upływem czasu powoduje trudności, staje się luźny i w ostateczności eliminuje głowicę z użytkowania. Trzonek nie powinien też zakłócać transmisji dźwięku. Jest to element niewymienny. Dlatego warto zakupić model z dobrze opracowanym systemem blokady w postaci zaworka, który wyraźnie blokuje głowicę w danej pozycji, ale bez ujemnego wpływu na jakość toru akustycznego. Z uwagi na pewną mimo wszystko problematyczność tego mechanizmu, wielu lekarzy decyduje się na głowice z membraną dwutonową.
• Kąt ułożenia przewodów liry. Tylko najtańsze modele nie mają regulacji wstępnej 15 stopni i nie powinno się ich po prostu kupować.
• Odpowiednia długość. Zależna od wysokości badającego, wybierana wg upodobań, lecz należy i ten parametr mieć na względzie. Im dłuższy dren, tym jakość dźwięku staje się gorsza, chyba że dren jest wystarczająco gruby.

Cena stetoskopu

Dobre stetoskopy internistyczne, pediatryczne czy neonatologiczne można zakupić w cenie około 150-200 zł. Bardzo dobre – powyżej 250 zł. Nie ma potrzeby wydawania większych kwot, jeśli nie wchodzą w grę prestiż czy uszlachetnienie złotem lub wykonanie z tytanu.

Stetoskopy kardiologiczne, wysokiej jakości, można nabyć w cenie powyżej 500 zł. Warto rozważyć droższy model, jeśli posiada wymienne elementy głowicy dla różnych grup wiekowych pacjentów.

Stetoskopy anestezjologiczne lub stosowane do osłuchiwania tonów Korotkowa można kupić za kilkadziesiąt złotych.

Rappaport

Osobną kwestią jest stetoskop typu Rappaport, który często jest wybierany przez lekarzy, a także przez studentów medycyny z uwagi na bardzo niską cenę i fakt, że posiada wymienne nasadki oraz podwójne dreny. Tradycyjny Rappaport wykonany jest zazwyczaj z gorszej jakości materiałów. Podwójne dreny są mniej wygodne a wzajemne dotykanie się przewodów jest źródłem zakłóceń dźwięku.

Są jednak dostępne udoskonalone modele typu Rappaport łączące wygodę stosowania z jakością i „przyzwyczajeniem”, np. zaopatrzone w system podwójnych przewodów X, bez „odseparowanych” drenów.