Rozmieszczenie elektrod w terapii TENS/EMS/INF

Wielu użytkowników elektrostymulatorów często zastanawia się nad umiejscowieniem elektrod przy stosowaniu elektrostymulacji. Obok prawidłowego ustawienia parametrów impulsów lub programu terapeutycznego, jest to informacja kluczowa dla uzyskania efektu terapeutycznego.

Przede wszystkim należy stwierdzić, że nie ma ścisłej zasady, określającej miejsca przyłożenia elektrod, która będzie miała zastosowanie do każdego pacjenta. Jest to związane ze zmiennością osobniczą w zakresie odczuwania bólu, jak i przede wszystkim umiejscowieniem ogniska chorobowego, często różnego nawet w tej samej jednostce chorobowej u różnych pacjentów.
Mimo tego, istnieją ogólne zasady aplikacji elektrod, które są obowiązujące w elektrostymulacji.

Proszę się zapoznać z poniższymi sugestiami, odnoszącymi się do terapii przeciwbólowej (TENS), stymulacji nerwowo-mięśniowej (EMS),  interferencyjnej (INF), a także do wielu innych rodzajów elektrostymulacji.

1. Zasady higieny

Elektrody powinny być stosowane wg zasad higieny elektrod zgodnie z zasadami eksploatacji i przechowywania elektrod.

2. Kanały

Elektrody należy umieszczać parami (jeden kanał składa się z pary elektrod).
Jeśli dany aparat ma więcej niż jeden kanał (najczęściej dwa), można prowadzić terapię w niezależnych miejscach, a nawet terapię niezależnych od siebie schorzeń (lub ich objawów bólowych).

UWAGA: Generalnie obowiązuje zasada, aby elektrody były najpierw naklejane na skórę, a dopiero później podłączane do przewodów. Nie jest to jednak takie istotne, przy pewnych rodzajach elektrod, czy sposobach rozmieszczenia elektrod bardziej dogodne może być jednak naklejenie ich z już podłączonymi przewodami. Pamiętaj tylko, aby podczas naklejania elektrod aparat był wyłączony i nie podawał prądu do przewodów. Elektrostymulator włączamy (lub ustawiamy odpowiednią intensywność) dopiero wtedy, gdy elektrody są już nalepione na skórę.

3. Miejsca zabronione

Przed określeniem miejsca aplikacji elektrod należy zawsze pamiętać o zasadach ogólnych, które nie pozwalają na rozmieszczanie elektrod w następujących miejscach:

  • po przeciwległych stronach mózgoczaszki w taki sposób, aby impuls elektryczny biegł przez mózgowie,
  • po przeciwległych stronach klatki piersiowej w taki sposób, aby impuls biegł przez śródpiersie,
  • bezpośrednio na ranach,
  • bezpośrednio nad zatoką szyjną (przednio-boczna środkowa część szyi),
  • na powiekach i nad oczodołem,
  • bezpośrednio w miejsc zmian zapalnych lub zainfekowanych,
  • wewnątrz jamy ustnej na śluzówkę,
  • na gęsto owłosionej skórze (skórę można ogolić).

4. Terapia TENS – dermatomy

W przypadku terapii TENS (ale zasady te odnoszą się także częściowo do elektrostymulacji nerwowo-mięśniowej, o czym w dalszej części) umiejscowienie elektrod samoprzylepnych związane jest nerwem, który unerwia dany dermatom (obszar unerwiany przez nerw rdzeniowy danego odcinka rdzenia kręgowego). Istotnym jest, aby elektrody mogły przekazywać na skórę impuls elektryczny w miejscu występowania bólu lub bliżej rdzenia kręgowego.

Poniższy rysunek obrazuje dermatomy z przykładami:
dermatomy
Przykładowe umiejscowienie elektrod:

elektrody plecy
dół pleców
elektrody rwa kulszowa
rwa kulszowa
elektrody kark barki
kark i barki
elektrody bark
bark
elektrody kolano
kolano
elektrody łokieć
łokieć
elektrody łydka
łydka
elektrody nadgarstek
nadgarstek
elektrody udo
udo

Należy pamiętać, że osobnicza zmienność powoduje, iż nie zawsze osiąga się efekt terapeutyczny za pierwszym zastosowaniem.

Związane jest to z trudnościami określenia danego dermatomu i stymulacji odpowiedniego nerwu. Dlatego przy braku efektu terapeutycznego należy powtórzyć zabieg po kilku minutach, nieznacznie przesuwając miejsce aplikacji jednej lub dwóch elektrod (należy mieć na względzie także fakt, że przy prawidłowym ułożeniu elektrod, niepowodzenie może wynikać ze złego doboru parametrów impulsu – zawsze przed zastosowaniem powinno się zwrócić do lekarza prowadzącego lub fizjoterapeuty, który określi dany rodzaj impulsu oraz pokaże miejsca aplikacji elektrod).

Przy terapii TENS, czasem dopiero po kilku zabiegach uzyskuje się optymalne miejsce przyłożenia elektrod. Od tego momentu można prowadzić codzienne zabiegi w tej samej ich konfiguracji na skórze, pamiętając jednak o zmianach programów lub charakterystyki impulsu, aby nie doprowadzić do habituacji (przyzwyczajenia) organizmu, która zmniejsza efektywność terapii.

Szczegółowy opis rozmieszczenia elektrod w stymulacji TENS został opisany w artykule:

5. Stymulacja nerwowo-mięśniowa (EMS)

W przypadku terapii EMS/NMES ułożenie elektrod ma kluczowe znaczenie. Należy pamiętać, że fizjologia skurczu mięśnia określa możliwość jego skurczu przy zachowanej płytce motorycznej. Jeśli nie doszło do odnerwienia mięśnia, można uzyskać jego skurcz przy stymulacji (teoretycznie) nerwu na całym jego przebiegu.

Niestety, nerw unerwiający dany mięsień prowadzi także włókna unerwiające inne mięśnie z tej samej grupy, lub nawet inne, w tym większej ilości, im bliżej jest rdzenia kręgowego. Innymi słowy, im bliżej danego mięśnia będzie umiejscowienie elektrod, tym większe prawdopodobieństwo, że inne mięśnie nie ulegną pobudzeniu. Dlatego najczęściej umieszcza się elektrody nad dwoma przyczepami danego mięśnia lub grupą mięśni.

Im bardziej precyzyjnie umieści się elektrody, tym mniejsza amplituda impulsu będzie wymagana do jego pobudzenia (skurczu) i większy komfort dla pacjenta.

Optymalne rozmieszczenie elektrod można określić doświadczalnie, poprzez nalepienie elektrody kolejno w kilku miejscach obok siebie i znalezienie miejsca o najlepszej skuteczności (największy skurcz). Cennym ułatwieniem, może się tutaj okazać zastosowanie specjalnej punktowej elektrody  do znajdywania punktów motorycznych, np. Globus Motor Point Pen. Pozwala ona proste i szybkie znalezienie najlepszej lokalizacji, bez konieczności odklejania/naklejania elektrod samoprzylepnych, dzięki czemu zwiększymy ich żywotność.

Szczegółowy opis rozmieszczenia elektrod w stymulacji EMS został opisany w artykule:

6. Stymulacja interferencyjna

Przy terapii interferencyjnej bezwzględnie należy skonsultować miejsca ułożenia elektrod z lekarzem lub fizjoterapeutą. W tej terapii, elektrody umieszcza się krzyżowo, a impuls elektryczny działa wewnątrz tkanki, wywołując efekt (interferencje) w określonym miejscu w zależności od konfiguracji przestrzennej elektrod. Terapia ta, doskonała w określonych wskazaniach, musi być prowadzona pod nadzorem, przynajmniej do czasu nauczenia pacjenta, jak stosować aparat.

7. Protokoły lecznicze

Protokół leczniczy (zabiegowy), to szczegółowa instrukcja stosowania elektrostymulacji dla konkretnych przypadków chorobowych lub innych celów elektroterapii. Opisuje dokładne miejsca aplikacji elektrod oraz parametry impulsów. Protokoły lecznicze udostępniane są zazwyczaj przez producentów aparatów do elektrostymulacji i uwzględniają możliwości zmian parametrów stymulacji w danym urządzeniu w ramach oferowanych programów, wzorców stymulacji itp.

Poniżej znajdują się przykładowe protokoły opracowane przez firmę BMLS:
Protokoły lecznicze TENS (PL)
Protokoły lecznicze EMS/NMES (PL)

Więcej informacji na ten temat znajduje się w powiązanych artykułach podanych niżej.

8. Inne rodzaje elektrod

Oprócz najczęściej stosowanych elektrod samoprzylepnych, na rynku można spotkać inne rodzaje elektrod, które aplikują impulsy elektryczne w bardzo zróżnicowany sposób.
Do zastosowań wewnętrznych, a więc dopochwowo lub doodbytniczo stosuje się specjalne sondy/głowice, gdzie elektrody przyjmują postać poprzecznych pierścieni lub bocznych metalowych listków.

Na dłonie, stopy oraz niektóre stawy stosuje się elektrody tekstylne wykonane ze specjalnych materiałów przewodzących. Są szczególnie użyteczne w terapiach przeciwbólowych, np. przy artretyzmie. W odróżnieniu od elektrod samoprzylepnych są łatwiejsze w zastosowaniu i mają dużo dłuższy okres eksploatacji. W przypadku np. opaski na kolano pełnią dodatkowo funkcję usztywniającą bolący staw.

W przypadku bólów krzyżowych warto zastosować specjalne pasy do elektrostymulacji, które znacznie ułatwiają rozmieszczenie elektrod w okolicach dolnego odcinka kręgosłupa. Samodzielne założenie elektrod na plecach często sprawia problemy, szczególnie gdy skrętom ciała towarzyszy większy ból. Dzięki wykorzystaniu pasa, problem ten praktycznie nie występuje.

Szczególną ostrożność należy zachować w przypadku elektrostymulacji na twarzy, tak aby prąd przepływał na krótkich odcinkach. Zaleca się w tym wypadku stosowanie specjalnych elektrod do twarzy, które są elektrodami podwójnymi (patrz również: Elektrostymulacja mięśni twarzy).

9. Biegunowość elektrod

Prądy TENS/EMS/INF są prądami zmiennymi (płyną raz w jedną raz w drugą stronę), dlatego polaryzacja elektrod nie ma znaczenia. Spotykane często w instrukcjach obsługi rozmieszczenie elektrod oznaczenia „+”/”-” lub kolory czerwony/czarny mają tylko charakter poglądowy. Ważne jest tylko umiejscowienie pary elektrod wychodzącej z jednego przewodu (obsługującej dany kanał stymulacji), szczególnie w stymulacji prądami interferencyjnymi, gdzie prąd musi się krzyżować.

9. Dalsze informacje

Wiele ciekawych informacji można znaleźć w różnych serwisach zagranicznych. Na uwagę zasługuje strona Pathologies – Compex Professional.

Zobacz również:

image_print

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *