Magnetoterapia jest rodzajem fizjoterapii wykorzystującym energię pola elektromagnetycznego do stymulacji procesów regeneracji tkanek. Tego rodzaju magnetostymulacja wykorzystuje niską częstotliwość oraz niską indukcję magnetyczną pola magnetycznego aplikowanego w formie impulsów i jest często określana skrótem PEMF (Pulsed Electro Magnetic Field – impulsowe pole elektromagnetyczne).
Oddziaływanie magnetoterapii na tkanki
Błony komórkowe mogą być traktowane jak „małe baterie” posiadające pewne napięcie wyjściowe, które w przypadku zdrowych komórek posiada wartość rzędu 70-110 mV, co jest niezbędne do powstawania cząstek ATP, podstawowego nośnika energii w komórce. Kiedy komórki „chorują” z powodu zakażenia, urazu lub z jakiegoś innego powodu, potencjał błony komórkowej spada do 40-50 mV. Spada wtedy również produkcja ATP i komórki tracą zapas energii (gdy napięcie spadnie poniżej 30 mV, dochodzi do śmierci komórki). Organizm reaguje na to procesem zapalnym, bólem kostnym, stawowym, bólem pleców, czy raną która nie che się zagoić.
Celem magnetoterapii jest właśnie „naładowanie” i regeneracja komórek, które utraciły energię życiową.
Magnetoterapia pomaga uzyskać prawidłowy potencjał błon komórkowych niezbędny do odżywiania komórkowego, co sprzyja procesom naprawczym w tkankach i stymuluje naturalne mechanizmy obronne organizmu. Efekty terapeutyczne pola magnetycznego mogą być uzyskane w następujących obszarach:
- Modelowanie i regeneracja mikrostruktur komórkowych,
- Stymulacja procesów naprawczych tkanek,
- Działanie przeciwzapalne i przeciwobrzękowe.
Innym ciekawym efektem biologicznym występujących przy magnetoterapii są mechaniczne zmiany objętości niektórych substancji pod wpływem pola magnetycznego, czyli zjawisko piezoelektryczne, które stymuluje między innymi zrost kości.
Korzyści magnetostymulacji
Najbardziej powszechną dziedziną stosowania magnetoterapii jest patologia układu mięśniowo-szkieletowego. Dotyczy to wszelkich urazów, od niewielkich skręceń do zwichnięć, aż do poważnych złamań. Czas zdrowienia może zostać znacząco skrócony, szczególnie przy stanach patologicznych w kościach.
Korzyści z leczenia polem magnetycznych można w skrócie przedstawić następująco:
- Magnetoterapia zwiększa osteogenezę, pobudza aktywność osteoblastów, przyspiesza zrost kości i mobilizuje uwapnienie zrostu.
- Redukuje stany zapalne.
- Zwiększa przepływ w naczyniach włosowatych oraz mikrokrążenie.
- Wspomaga wchłanianie obrzęku i płynów śródmiąższowych.
- Poprawia wymianę komórek.
- Łagodzi ból.
Parametry pola magnetycznego
Pole magnetyczne tworzone jest za pośrednictwem zmiennego prądu elektrycznego, który przepływa przez uzwojenie cewki tworząc elektromagnes. Powstające w elektromagnesie pole magnetyczne ma oczywiście również zmienny charakter, co indukuje bezpieczne przepływy ładunków elektrycznych w tkankach, bez jakichkolwiek efektów termicznych. Emisja pola magnetycznego odbywa się w sposób przerywany, czyli w formie cyklicznych impulsów.
Aby wykonać zabieg magnetoterapii, należy dobrać odpowiednie parametry pola magnetycznego. Wyróżniamy tu trzy kluczowe parametry:
- Intensywność stymulacji – wielkość indukcji magnetycznej [G]
- Częstotliwość impulsów
- Cykl pracy
Poniższe rysunki przedstawiają obrazowo, czym jest częstotliwość impulsów oraz cykl pracy.
Częstotliwość impulsów
Czyli liczba impulsów wyemitowanych w ciągu 1 sekundy, wyrażana w Hertzach [Hz]. Przyjmuje wartości od 5 do 200 Hz.
Cykl pracy
Określa stosunek czasu trwania impulsu, do czasu pełnego cyklu i jest wyrażany w procentach. Zazwyczaj nie przekracza wartości 50%.
Podczas zabiegu magnetoterapii, pacjent nie odczuwa bezpośrednio działania pola magnetycznego. Skuteczność terapii zależy od zdolności reakcji tkanek na zjawisko indukcji magnetycznej, dlatego parametry stymulacji magnetycznej powinny być dobrane do rodzaju tkanki i charakteru schorzenia.
Duże znaczenie ma tutaj również czas ekspozycji na działanie pola magnetycznego, co powinno być brane pod uwagę przy leczeniu danego rodzaju stanu chorobowego (czas zabiegu).
Ogólne zasady aplikacji
Promieniowanie pola magnetycznego aplikuje się za pomocą tzw. aplikatorów, które różnią się między sobą budową oraz sposobem rozmieszczenia elektromagnesów. Można tu wyróżnić trzy ogólne rodzaje aplikatorów:
- Szpulowe zwane też selenoidem – przyjmują kształt dużych elektromagnesów w kształcie koła, w środku którego umieszczana jest leczona część ciała. Z uwagi na swoje gabaryty, spotykane są w głównie z zakładach fizjoterapii.
- Płaskie w formie maty do leżenia, do siedzenia lub składanej w taki sposób, aby zapewnić lepszą koncentrację pola magnetycznego.
- Miejscowe – płaskie aplikatory, ale o małych rozmiarach, dedykowane do leczenia mniejszych obszarów, co w wielu przypadkach jest w zupełności wystarczające i bardzo efektywne.
W warunkach domowych, stosuje się przede wszystkim aplikatory płaskie i miejscowe. Te ostanie mocowane są zwykle za pomocą opaski na rzep i pozwalają na umiejscowienie dwóch elektromagnesów przeciwlegle (np. wokół stawu), dzięki czemu pole magnetyczne może być maksymalnie skoncentrowane nad leczonym obszarem.
Skutki leczenia i stopniowa poprawa będą zauważalne w dłuższym okresie, co wymaga regularnego dostarczania odpowiedniej dawki energii w odpowiednio rozłożonych odstępach czasu według zaleceń fizjoterapeuty indywidualnie do każdego przypadku chorobowego. Pełna kuracja wymaga zwykle kilku lub kilkudziesięciu zabiegów trwających kilkanaście minut i po 2 tygodniach zalecana jest przerwa. Niektóre kuracje mogą być przeprowadzane nawet w nocy podczas snu poprzez zastosowanie maty do magnetoterapii.
Zabieg magnetoterapii nie wymaga zdejmowania gipsu, opatrunku czy ubrania. Jest generalnie bardzo bezpieczny, bezbolesny i wygodny dla pacjenta.
Chociaż leczenie polem magnetycznym jest najbardziej zalecane w stanach przewlekłych, to przynosi również wiele korzyści w przypadku stanów urazowych, ponieważ skraca czas do wyzdrowienia. W objawowym leczeniu ostrych stanów bólowych można stosować równolegle inne metody fizjoterapii o szybszym efekcie terapeutycznym (np. prądy TENS, laseroterapia, czy diatermia TECAR).
Przeciwwskazania do magnetoterapii
Nie wolno stosować magnetoterapii lub tylko po konsultacji lekarskiej albo pod kontrolą medyczną w następujących przypadkach:
- Rozrusznik serca lub inne wszczepione na stałe urządzenie elektroniczne, a także śruby, druty, protezy itp.
- Poważne choroby serca lub układu krążenia, również znaczne wahaniach ciśnienia tętniczego krwi.
- Przy tendencji do krwotoków, w tym podczas miesiączki, jeśli jest szczególnie obfita.
- W miejscach silnie niedokrwionych.
- U kobiet w ciąży i u dzieci poniżej 15 roku życia.
- Choroba nowotworowa.
- Gruźlica, a także ostre infekcje wirusowe i bakteryjne, wysoka gorączka.
Literatura:
[1] Pilla, A. Arthur, „Electrochemical information transfer at living cell
membranes,” Annals of the New York Academy of Sciences, vol.
238(1), pp. 149-170, 1974
[2] Zhadin, N. Mikhail, V. Vadim Novikov, S. Frank Barnes, and F.
Nicholas Pergola, “Combined action of static and alternating magnetic
fields on ionic current in aqueous glutamic acid solution,”
Bioelectromagnetics, vol. 19(1), pp. 41-45, 1998.