Elektrostymulacja po porodzie nie tylko przy nietrzymaniu moczu
Jakkolwiek elektrostymulacja mięśni Kegla kojarzy się zwykle ze wzmocnieniem mięśni dla miednicy w celu walki z nietrzymaniem moczu, to jest stosowana także do poprawy warunków anatomicznych po porodzie, co ma istotne znaczenie dla poprawy jakości współżycia seksualnego.
Zapobieganie nietrzymaniu moczu, czyli działanie wyprzedzające, mające nie dopuścić do tej niezwykle częstej dolegliwości, polega na ćwiczeniach mięśni dna miednicy (ćwiczenia Kegla), polegających na świadomym ich skurczu w seriach i przez określony czas. Jest to ćwiczenie proste, lecz wymagające dodatkowego wysiłku i czasu, co w okresie połogu i po nim może być kłopotliwe.
Wytyczne Naczelnej Rady Pielęgniarek i Położnych z 2017 roku wyraźnie wskazują na wykonywanie ćwiczeń, lecz bez użycia „kulek gejszy” i innych stożków dopochwowych w okresie połogu.
Podobnie inne rekomendacje i wytyczne (Towarzystw ginekologicznych i uroginekologicznych) wskazują na wyższość fizjoterapii mięśni dna miednicy od ich braku.
Postępowanie prewencyjne przy niepowikłanym porodzie i połogu, oraz po połogu najwygodniej prowadzić elektrostymulacją dopochwową (z użyciem sondy dopochwowej) lub pozapochwową (elektrody samoprzylepne na wzgórku łonowym i udach – mniej komfortowe ze względu na owłosienie).
Wzmocnienie mięśni dna miednicy mniejszej oraz retrakcja mięśni gładkich pochwy po porodzie naturalnym, to osobny temat. Obecnie uważa się, że przyspieszenie retrakcji mięśni oraz ich fizjoterapia jest najlepszym sposobem na utrwalenie anatomii dróg rodnych sprzed porodu, co ma kapitalne znaczenie dla odczuć seksualnych kobiety i jej partnera. Jeden lub dwa porody drogami naturalnymi mogą całkowicie zniszczyć harmonię współżycia. Obecnie kwestia ta nie jest już tematem tabu i coraz częściej otwarcie się mówi o konieczności przeciwdziałania dyskomfortowi seksualnemu po porodzie.
Jak to osiągnąć?
Elektrostymulacja przezpochwowa zastosowana we wczesnym okresie, już podczas niepowikłanego połogu, jest najlepszą formą prewencji. Polega ona na doprowadzaniu mięśni dna miednicy do intensywnych skurczy za pomocą delikatnej stymulacji prądowej, tzw. elektrostymulacji EMS, co nie tylko zwiększa siłę mięśni, ale również poprawia ich odczuwanie i kontrolę nad nimi. Dodatkowo kobieta może ćwiczyć świadomie, kurcząc mięśnie dna miednicy mniejszej (ćwiczenia Kegla). Istotnym jest, aby uzyskać zgodę położnika, który określi czas rozpoczęcia takich ćwiczeń (ważne są warunki anatomiczne, zabiegi podczas porodu – np. nacięcie krocza).
Po 6-8 tygodniach od niepowikłanego porodu, takie ćwiczenia i elektrostymulację można prowadzić bez większych obaw, jeśli nie ma innych przeciwwskazań (padaczka w wywiadzie, choroby nowotworowe itp.).
Już po kilku tygodniach elektrostymulacji, pacjentka wyczuje zdecydowaną poprawę doznań seksualnych oraz nauczy się stopniować skurcz mięśni dna miednicy podczas zbliżenia. Partner także stwierdzi zdecydowaną poprawę.
Nie bójmy się poruszać tego tematu, gdyż w XXI wieku seksualność kobiet i ich wrażenia z pożycia intymnego są traktowane zdecydowanie bardziej poprawnie, niż w poprzednich stuleciach. Tym bardziej, że są już metody mogące poprawić samopoczucie partnerów, dodatkowo zapobiegając nietrzymaniu moczu w przyszłości.
ROOVJOY – producent domowych urządzeń do elektrostymulacji
Urządzenia Roovjoy są produkowane przez firmę Shenzhen Roundwhale Technology, która od kilkunastu lat specjalizuje się w produkcji sprzętu do elektroterapii, głównie do zastosowań domowych.
Są to przede wszystkim kompaktowe aparaty do elektrostymulacji TENS i EMS, które pozwalają na wykonywanie zabiegów fizjoterapii w warunkach domowych.
Cechą charakterystyczną aparatów leczniczych Roovjoy jest wysoka trwałość, bezawaryjność działania i prostota obsługi, przy jednocześnie stosunkowo atrakcyjnej cenie.
Ważnym uzupełnieniem oferty urządzeń do elektrostymulacji są specjalistyczne elektrody w formie rękawic, skarpet i opasek tekstylnych, szczególnie użytecznych w terapii przeciwbólowej TENS.
Programy własne: możliwość samodzielnego konfigurowania niektórych parametrów.
Akumulator+USB: zasilanie akumulatorowe z ładowaniem przez USB.
Mapa ciała: wizualizacja części ciała na ekranie.
Poziomy intensywności: liczba poziomów intensywności regulowanych krokowo.
Funkcja blokady klawiatury: A-automatyczna (po ok. 20 sekundach), R-ręczna (specjalnym przyciskiem).
Najbardziej wszechstronnym elektrostymulatorem firmy Roovjoy jest model R-C101A, który posiada aż cztery rodzaje stymulacji: TENS, EMS, prądy interferencyjne oraz prądy rosyjskie. Pozostałe aparaty posiadają typowe rodzaje stymulacji spotykane w domowych elektrostymulatorach, tj. TENS i EMS (model R-T1 tylko TENS), a wśród nich, najwięcej funkcjonalności posiada model R-C4A. Generalnie, w porównaniu z innymi aparatami domowymi dostępnymi na rynku, aparaty Roovjoy można zaliczyć do urządzeń średnio-zaawansowanych.
Oba wspomniane modele R-C101A i R-C4A, a także model R-C3 posiadają zasilanie akumulatorowe z ładowaniem przez USB, co niewątpliwie jest cechą wyróżniającą na plus. Z drugiej strony, jest to akumulator na stałe wbudowany, co oznacza, że nie można go wymienić na nowy, gdy jego wydajność ulegnie po jakimś czasie osłabieniu (po ok. 2 latach). Ten mankament rekompensuje jednak cena aparatów, która jest zdecydowanie korzystniejsza w porównaniu z kosztami zabiegów wykonywanych w gabinetach fizjoterapii. Do wyboru mamy oczywiście aparaty z zasilaniem bateryjnym, które są jeszcze tańsze, ale mniej wygodne z uwagi na konieczność okresowej wymiany baterii (zwykle po kilku lub kilkunastu zabiegach).
Jaki wybrać elektrostymulator?
Jaki jest najlepszy rodzaj elektrostymulacji? TENS, EMS, jonoforeza, prądy interferencyjne czy jeszcze inne?
Krótki poradnik z linkami do artykułów szczegółowych i propozycjami elektrostymulatorów.
Od kilku lat rośnie popularność fizjoterapii wykonywanej w warunkach domowych. Za pomocą małych, podręcznych aparatów można z powodzeniem wykonywać zabiegi lecznicze samodzielnie w domu. Z punktu widzenia pacjenta oznacza to nie tylko większą wygodę, ale przede wszystkim możliwość stosowania terapii bez ograniczeń czasowych, co ma istotny wpływ na postępy w leczeniu. W większości przypadków mamy tu do czynienia z elektrostymulatorami, czyli urządzeniami medycznymi wykorzystującymi lecznicze właściwości prądu elektrycznego. Nie zawsze wiemy jednak, jaki rodzaj elektrostymulatora wybrać, a trzeba zaznaczyć, że każdy rodzaj elektrostymulacji stosowany we współczesnej fizjoterapii posiada odmienny charakter działania i wykorzystuje zupełnie odmienne mechanizmy ludzkiej fizjologii.
Jaki stosować rodzaj elektrostymulacji?
Przed zakupem elektrostymulatora powinniśmy zadać sobie przede wszystkim pytanie, jaki problem chcemy rozwiązać? Poniższy schemat pokazuje powiązanie ogólnych rodzajów dolegliwości chorobowych z różnymi rodzajami elektrostymulacji z zaznaczeniem (wielkość prostokąta), które elektrostymulacje są najbardziej odpowiednim rozwiązaniem dla danego problemu, a które są rozwiązaniem pomocniczym.
W poniższej tabelce wyjaśnione zostały symbole poszczególnych rodzajów stymulacji elektrycznej wraz z podaniem linków do stron dokładnie opisujących dany rodzaj elektrostymulacji.
W przypadku dolegliwości bólowych, podstawowym rodzajem stymulacji jest TENS, który działa jednak typowo objawowo, tzn. ogranicza odczuwanie bólu, ale nie leczy przyczyn bólu. Wspomagająco można stosować wtedy inne rodzaje prądów (INF, MIK, czy EWN), które stymulują w pewnym stopniu również leczenie przyczyn bólu.
Elektrostymulacja nerwowo-mięśniowa (EMS) ma zastosowania wykraczające poza działanie typowo medyczne. Może być stosowana wspomagająco przez sportowców przy treningach sportowych i rozbudowie mięśni. Skurcze mięśniowe wymuszane impulsami elektrycznymi mogą przybierać charakter masażu ciała, który rozluźnia mięśnie, poprawia samopoczucie, czy poprawia urodę skóry.
Odmiennym od innych rodzajem elektroterapii jest jonoforeza, która wspomaga wchłanianie różnych środków farmakologicznych przez skórę. Stosowany tu prąd galwaniczny, sam w sobie nie ma istotnego znaczenia medycznego. Bardziej istotne jest to, jaki lek jest stosowany i że dzięki jonoforezie jest on lepiej wchłaniany i przez to skuteczniejszy w działaniu.
Przy stosowaniu elektrostymulacji zaleca się konsultację z lekarzem lub fizjoterapeutą. Niektóre rodzaje terapii wymagają szczegółowej wiedzy w zakresie ustawienia parametrów stymulacji i rozmieszczenia elektrod. Należy również przestrzegać przeciwwskazań do elektrostymulacji (np. padaczka, rozrusznik serca). Przed użyciem elektrostymulatora należy bezwzględnie przeczytać instrukcję obsługi.
Zestawienie elektrostymulatorów
Poniższa tabela prezentuje różne modele aparatów do elektrostymulacji oraz oferowane rodzaje elektrostymulacji. Kolumna „Zas.” pokazuje możliwość podłączenia elektrostymulatora do zasilania podczas pracy – Z (gdy (Z)-zasilacz opcjonalny) lub możliwość doładowania akumulatora za pomocą ładowarki – Ł. Kolumna „LK” pokazuje liczbę kanałów stymulacji.
Objaśnienia: BM – dedykowany na bóle miesiączkowe BP – zawiera programy na bóle okołoporodowe Mig – dedykowany na bóle migrenowe NTM1 – dedykowany na nietrzymanie moczu (sonda dopochwowa w komplecie) NTM2 – posiada dedykowany program (-y) na nietrzymanie moczu (brak sondy w komplecie)
Ur – dedykowany na poprawę urody 3S – posiada dodatkową funkcję szeregowej stymulacji sekwencyjnej D – stymulacja mięśni odnerwionych (MO) z diagnostyką WB – akumulator wbudowany na stałe (bez możliwości wymiany)
XZ – możliwe zasilanie podczas zabiegu po dokupienia zasilacza
Jak widzimy, najbardziej popularnym na rynku rodzajem elektrostymulacji jest TENS oraz EMS lub TENS/EMS w jednym urządzeniu.
Wśród urządzeń oferujących największą liczbę rodzajów stymulacji w stosunku do swojej ceny, są aparaty Tenscare Flexistim, Roovjoy R-101A oraz Nu-Tek Combo LT7102.
Na odrębną uwagę zasługują 4-kanałowe aparaty włoskiej firmy GLOBUS, które posiadają bardzo rozbudowane funkcje oraz liczne gotowe programy. W tabeli pomięte zostały specjalistyczne modele firmy GLOBUS dedykowane do wybranych dyscyplin sportowych.
Co jeszcze warto wziąć pod uwagę?
Zasilanie (Zas) – większość elektrostymulatorów do zastosowań domowych zasilana jest bateryjnie (B), co jest naturalne dla urządzeń przenośnych. Czas pracy na bateriach pozwala na kilkugodzinną stymulację, co zależy oczywiście od stosowanej intensywności stymulacji (natężenie prądu). Niektóre modele zasilane są poprzez wewnętrzny akumulator (A), który zawsze można podładować za pomocą ładowarki. Inne modele, jak Flexistim posiadają natomiast możliwość zasilania poprzez zasilacz sieciowy (Z) podczas zabiegu, który zastępuje zasilanie akumulatorowe. Oba w/w rozwiązania można wziąć pod uwagę, gdy nastawiamy się na intensywne korzystanie z elektrostymulatora i chcemy zaoszczędzić na kosztach dokupywania baterii. Pewnym minusem ładowalnych akumulatorów jest jedynie mniejsza pojemność (krótszy czas pracy) w porównaniu z bateriami. Ponadto, niektóre akumulatory są już na stałe wbudowane do urządzenia (WB) i nie można ich wymienić na nowy, gdy akumulator utraci już swoją wydajność (zwykle po ok. 2 latach).
Liczba kanałów (LK) – większość domowych elektrostymulatorów posiada dwa kanały stymulacji i w większości przypadków jest zupełnie wystarczające. Oznacza to możliwość stymulowania jednocześnie dwóch obszarów ciała (po dwie elektrody na każdy obszar). Stosowanie większej ilości kanałów jest raczej kłopotliwe, choć może być przydatne przy bardziej zaawansowanych terapiach lub w zaawansowanym treningu sportowym EMS wielu grup mięśniowych (funkcja 3S). Jedynie w przypadku prądów interferencyjnych (INF), dwa kanały są niezbędne, aby uzyskać efekt interferencji dwóch sygnałów prądowych. W przypadku elektrostymulatorów specjalistycznych EMS, np. do ćwiczenia mięśni Kegla, na ogół wystarcza jeden kanał stymulacji (jedna sonda dopochwowa lub rektalna).
Parametry stymulacji – określają różne właściwości prądu elektrycznego, jak np. częstotliwość, czy szerokość impulsów. Im większy zakres zmian parametrów, tym lepiej.
Programy stymulacji – program, to inaczej zestaw parametrów stymulacji zastosowane w ramach danego zabiegu. Elektrostymulatory mogą posiadać programy fabryczne (preinstalowane/dedykowane), gdzie nie ma możliwości zmiany parametrów poza intensywnością stymulacji i czasem zabiegu lub/i programy manualne (własne), gdzie parametry można ustawiać dowolnie przy każdym zabiegu lub raz ustawić i zapamiętać na jakiś czas, co w opisach nazywane jest czasami wzorcem stymulacji. Większość aparatów posiada na ogół oba rodzaje programów. Możliwość dowolnej zmiany parametrów w programach manualnych jest oczywiście bardzo przydatne. Z drugiej strony, programy fabryczne są cenne dla osób, które chcą się zdać na gotowe i sprawdzone ustawienia parametrów.
Funkcja kontroli komfortu mocy – dostosowuje napięcie sygnału do warunkach obciążenia, co poprawia komfort odczuwania elektrostymulacji, szczególnie podczas przypadkowego poluzowania czy odpadnięcia elektrod. Funkcja ta stanowi jednak problem przy stosowaniu bardzo dużych elektrod, np. pasów do elektrostymulacji, ponieważ niski opór prądowy niepotrzebnie włącza mechanizm obniżający moc sygnału.
Czym jest elektrostymulacja wysokonapięciowa (EWN)?
Elektrostymulacja wysokonapięciowa jest stosunkowo nową metodą leczniczą polega na aplikowaniu do tkanki bardzo krótkich jednokierunkowych impulsów o bardzo wysokim napięciu, od 100 do 300 V, czasami nawet 500V, co umożliwia głęboką penetrację włókien mięśniowych, pobudzanie czuciowych i ruchowych włókien nerwowych oraz mięśni szkieletowych. Znacznie poprawia się krążenie obwodowe, następuje zmniejszenie się napięcia mięśniowego, także zmniejszenie się dolegliwości bólowych przy urazach narządów ruchu. Stymulacja wysokonapięciowa intensyfikuje różne mechanizmy fizjologiczne odpowiedzialne za procesy regeneracji, co ma szczególnie korzystne działanie w leczeniu trudno gojących się ran skórnych i podskórnych. Dodatkową zaletą tego rodzaju stymulacji jest też to, że spolaryzowane impulsy wysokonapięciowe mają działanie bakteriostatyczne. Niszczą różnego rodzaju mikroby i hamują rozwój bakterii. Jak widzimy, z medycznego punktu widzenia jest to metoda lecznicza o dość wszechstronnym zastosowaniu i na dodatek praktycznie bez żadnych znanych działań niepożądanych.
Impulsy bliźniacze
Impulsy wysokonapięciowe mają charakter podwójnych impulsów bliźniaczych i są na tyle krótkie (szerokość impulsu), że efektywny średni prąd posiada natężenie zaledwie 1.2-1.5 mA.
Unikalną cechą EWN jest polaryzacja elektrod, czyli przepływ prądu tylko w jednym kierunku (prądy galwaniczne).
Zastosowanie elektrostymulacji wysokonapięciowej:
Leczenie owrzodzeń troficznych, trudno gojących się ran, zmian martwiczych, w szczególności:
owrzodzenia żylne podudzi
owrzodzenia w przebiegu cukrzycy
leczenie odleżyn
leczenie powierzchownych ubytków tkanek
leczenie zainfekowanych ran
Leczenie obrzęków przewlekłych i ostrych, w tym pooperacyjnych
Zmniejszanie ostrego bólu pourazowego i pooperacyjnego
Zmniejszanie nieustępującego bólu przewlekłego
Reedukacja i poprawa sprawności mięśni
Hamowanie spastyczności mięśni
Reedukacja nerwów obwodowych
Opóźnianie odnerwienia i atrofii tkanek poprzez stymulowanie skurczy mięśniowych.
Przeciwwskazania
Zaburzenia rytmu serca
Rozrusznik serca
Zapalenie szpiku kostnego
Nad guzami i nowotworami złośliwymi
Nad implantami metalowymi i innymi środkami zawierającymi jony metali
Szczególną ostrożność należy zachować przy epilepsji.
Czy stymulacja wysokim napięciem impulsowym jest bezpieczna?
Tak, jest to bezpieczna metoda z uwagi na zastosowanie bardzo krótkich impulsów elektrycznych, które pojawiają się ponadto w odpowiednio długich odstępach czasu. Wielkość ładunku elektrycznego przepływającego przez tkanki jest wtedy bardzo mała i nie wykazuje jakichkolwiek szkodliwych działań dla organizmu. Również polaryzacja impulsów nie wywołuje w tym przypadku niekorzystnych zjawisk elektrochemicznych.
Jak wygląda zabieg za pomocą EWN?
Impulsy wysokiego napięcia aplikowane są za pomocą elektrod umieszczanych na skórze. Aby umożliwić przepływ prądu należy stosować przynajmniej dwie elektrody, przy czym z uwagi na polaryzację elektrod (biegunowość), jedna elektroda nazywana jest elektrodą bierną (dyspersyjną) a pozostałe są elektrodami czynnymi (aktywnymi). W zależności od rodzaju terapii, ustalamy odpowiednią biegunowość na elektrodach. Nowoczesne rozwiązania wykorzystują zwykle elektrody żelowe samoprzylepne. Elektrody aktywne przykładane są na ogół w okolicach chorego miejsca, a elektroda dyspersyjna w dalszej odległości. W przypadku niektórych trudno gojących się ran i owrzodzeń stosuje się niekiedy elektrody umieszczane wprost na owrzodzeniu. Przykładowe rozmieszczenie elektrod przedstawia poniższy rysunek.
Zabiegi elektrostymulacją wysoko-napięciową (EWN) wykonywane są w specjalistycznych zakładach fizjoterapii. Mogą być też wykonywane w warunkach domowych za pomocą wygodnych w stosowaniu aparatów przenośnych, np. GV 350 firmy BMLS. Przeprowadzanie tego rodzaju zabiegów w domu powinno się oczywiście odbywać za wiedzą i pod kontrolą lekarza. Zabiegi EWN można łączyć z innymi rodzajami elektroterapii. Wtedy bardziej przydatne mogą się okazać aparaty uniwersalne oferujące inne rodzaje elektrostymulacji. Przykładem jest aparat QuadStar Elite firmy BMLS, który posiada możliwość łączenia stymulacji EWN (HVPC/HVPS) ze stymulacją TENS, EMS i prądami interferencyjnymi.
Porównanie stymulacji EWN z innymi rodzajami elektrostymulacji
EMS Elektrostymulacja nerwowo-mięśniowa EMS doprowadza niewątpliwie do mocniejszych skurczy mięśniowych i większych drgań, pomimo dużo niższego napięcia. Stymulacja EWN jest natomiast bardziej komfortowa i jednocześnie bardziej bezpieczna w tych sytuacjach, gdzie zbyt duże skurcze nie są zalecane, np. przy ranach, przy unieruchomionej kończynie. EWN stosuje się ponadto przy stymulacji mięśni odnerwionych.
TENS Przeciwbólowe działanie TENS wykorzystuje podobne mechanizmy fizjologiczne, co EWN, tj. efekt blokowania bramki bólowej oraz uwalnianie naturalnych neuropeptydów – endorfiny i enkefaliny, które zmniejszają uczucie bólu w organizmie. Przy czym w przypadku TENS bardziej uwalniane są endorfiny a w przypadku EWN enkefaliny. TENS wykazuje w tym wypadku lepsze działanie przeciwbólowe, gdyż endorfiny pozostawiają dłuższy efekt przeciwbólowy niż enkefaliny. Z drugiej jednak strony, EWN posiada dalej idące działanie związane z szybszym gojeniem się ran, a więc leczy również przyczyny dolegliwości bólowych, a nie tylko ich samo odczuwanie, jak w TENS.
Prądy interferencyjne (INF) Najważniejszą zaletą stosowania metody INF jest możliwość bezpośredniego działania w tkankach głębokich, czego nie są w stanie osiągnąć inne rodzaje elektrostymulacji. Chociaż przy mniejszej impedancji tkanek dla prądów szpilkowych o wysokim napięciu głębokość penetracji jest wyższa, to jest ona raczej mniejsza w porównaniu z impulsami aplikowanymi z częstotliwością powyżej 4 KHz, jak to mam miejsce w przypadku prądów interferencyjnych. Prądy interferencyjne korzystnie oddziałują na płyny ustrojowe w miejscu stosowania, zmniejszają stany zapalne i ograniczają dolegliwości bólowe.
Mikroprądy Działanie mikroprądów jest podobne do EWN w zakresie leczenia ran i szybszej regeneracji tkanek. Mikroprądy nie są praktycznie wyczuwane podczas zabiegu, gdyż działają poniżej progu odczuwania. Chociaż charakter oddziaływania prądów mikroamperowych na poziomie komórkowym jest nieco inny, to jest on zbliżony do działania prądów wysokonapięciowych. Kluczowym czynnikiem warunkującym skuteczność mikroprądów jest częstotliwość impulsów, która musi być dobrana do rodzaju chorych tkanek oraz typu urazu.
Z powyższego zestawienia można wysnuć wniosek, że elektrostymulacja wysoko-napięciowa ma działanie dość uniwersalne i posiada cechy bliskie innym metod elektroterapii. Wyjątkową właściwością tej terapii, niespotykaną w innych rodzajach elektrostymulacji jest przeciwdziałanie rozwojowi bakterii, co w połączeniu z innymi właściwościami czyni stymulację wysokonapięciową doskonałą metodą uzupełniającą w leczeniu trudno gojących się ran.
Jaki wybrać najlepszy aparat TENS?
Poniżej przedstawiono najważniejsze cechy przeciwbólowych aparatów TENS, które należy wziąć pod uwagę przy zakupie i stosowaniu.
Parametry elektrostymulacji
Istotą działania metody TENS jest ograniczenie odczuwania przez nasz organizm dolegliwości bólowych. TENS oddziałuje na komórki czuciowe i organizm z czasem przyzwyczaja się do bodźca (habituacja), co sprawia, że efektywność stymulacji zmniejsza się. Z tego względu, bardzo ważną cechą urządzenia do stymulacji TENS jest możliwość różnicowania impulsów elektrycznych dochodzących do skóry. Ma to znaczenie szczególnie przy długotrwałej terapii.
Dobry aparat TENS powinien posiadać różne możliwości zmiany charakteru impulsów. Najprostszym sposobem osiągania tego jest zmiana dwóch zasadniczych parametrów impulsu: częstotliwości lub szerokości impulsu. Różnie to jest rozwiązane w różnych aparatach. W jednych modelach, parametry te można zmieniać ręcznie, a w innych wystarczy wybrać inny program, gdzie parametry są już ustalone na sztywno.
Producenci oferują tu jeszcze jedną bardzo cenną funkcję, jaką jest tzw. modulacja parametrów, czyli automatyczna zmiana podczas zabiegu określonych parametrów impulsu zgodnie z jakąś regułą, zwykle zmiana częstotliwości, szerokości i amplitudy impulsów w jakimś zakresie.
Również „wypuszczanie” przez urządzenie impulsów seriami, tzw. uderzeniami (burst) pozwala na różnicowanie charakteru odczuwania impulsów. Oprócz częstotliwości impulsów w danej serii dochodzi tu jeszcze częstotliwość pojawiania się samych serii (częstotliwość uderzeń).
Niektóre aparaty mają gotowe programy na konkretne schorzenia, do czego trzeba podejść jednak z pewną rezerwą. Chociaż pewne kategorie bólu wykazują większą wrażliwość na określony typ impulsów, co warto brać pod uwagę, ale w terapii nastawionej na dłuższy okres czasu dużo bardziej istotna jest możliwość swobodnego i samodzielnego różnicowania parametrów.
Rodzaj elektrod
Elektrody są elementem eksploatacyjnym i należy je okresowo wymieniać. Domowe aparaty do elektrostymulacji wykorzystują przede wszystkim elektrody naklejane na skórę. Są to elektrody samoprzylepne ze specjalnym żelem przewodzącym, co gwarantuje najlepsze warunki dobrego kontaktowania ze skórą i efektywnego zabiegu.
Najbardziej popularny rozmiar elektrod, to 5×5 cm i w typowym zestawie urządzenia TENS znajduje się na ogół jeden komplet 4 elektrod o rozmiarze 5×5 cm. Cały komplet wystarcza na ok. 25-30 aplikacji, po czym powinien zostać wymieniony na nowy. Dokupując kolejne komplety elektrod, warto sprawdzić elektrody od większym rozmiarze, np. 5×9 cm. Większa elektroda obejmuje większy zakres nerwów sensorycznych dochodzących do kręgosłupa, co może zwiększyć skuteczność terapii.
Kolejną kwestią jest rodzaj połączenia elektrod. Na rynku spotykane są dwa standardy połączeń:
pin 2mm – z elektrody wychodzi krótki przewód (tzw. „pig tail”) zakończony długim gniazdem, do którego należy wetknąć wtyczkę szpilkową od przewodu doprowadzającego prąd.
Snap – na środku elektrody znajduje się łącze na zatrzask, do którego podpinamy przewód prądowy (na „klik”).
Dominującym standardem jest zdecydowanie pin 2mm i w tym standardzie można znaleźć największy wybór różnych rodzajów elektrod, o różnym kształcie i rozmiarach. Dotyczy to zarówno elektrod samoprzylepnych jak i tekstylnych (przewodzące prąd rękawice, skarpety, opaski itp.), czy też pasów lędźwiowych do elektrostymulacji.
Elektrody pin 2mm posiadają też dużo niższą cenę, dlatego jeżeli zamierzamy często korzystać z terapii TENS i do tego z możliwością stosowania wielu różnych kształtów i rodzajów elektrod, to warto wybrać aparat z przewodami standardu pin 2mm. Co prawda w ofercie niektórych sklepów można znaleźć adaptery (przejściówki) pin/snap, ale dotyczą one wyłącznie możliwości podłączenia elektrod SNAP do przewodów pin 2mm.
Mając aparat z łączem Snap nie będziemy mogli zastosować elektrod pin 2mm. Podobny problem dotyczy również różnych tanich aparatów, gdzie producent przewidział tylko swój własny standard połączeń z elektrodami, co skazuje użytkownika na zakup elektrod tylko jednego producenta, co jak można się można domyślić jest też rozwiązaniem na dłuższą metę droższym.
Liczba kanałów
Jeden kanał stymulacji oznacza jeden obwód elektryczny, przez który przepływa prąd. Kanał składa się z dwóch elektrod. Dwa kanały (w sumie 4 elektrody) pozwalają na stymulację w tym samym czasie dwóch niezależnych obszarów, co zwiększa efektywność stymulacji. Oba kanały wysyłają wtedy ten sam rodzaj impulsów, czyli ustawienie parametrów na urządzeniu odnosi się do obu kanałów. W poszczególnych kanałach można zróżnicować co najwyżej intensywność stymulacji (amplitudę prądu). Dwa kanały stymulacji są zupełnie wystarczające do uzyskania wymaganej skuteczności terapii.
Komfort elektrostymulacji
Producenci elektrostymulatorów oferują różne udogodnienia, które mają wpływ na komfort stymulacji i wygodę użytkowania. Udogodnienia te nie są jakimiś kluczowymi cechami danego urządzenia, ale u niektórych użytkowników mogą okazać się przydatne. Poniżej znajdują się najważniejsze z nich:
Kontrola intensywności – funkcja zapewniająca ciągłość odczuwania stymulacji przy zmianie jakości połączenia pomiędzy elektrodami a skórą. Chroni np. przed przed uczuciem „szoku” elektrycznego, który może niekiedy wystąpić. Chociaż elektrostymulacja TENS wykorzystuje dość niskie natężenia prądów, to u osób szczególnie wrażliwych na prąd elektryczny funkcja ta może okazać się przydatna. UWAGA: Aparaty oferujące tzw. funkcję kontroli komfortu mocy mogą nie sprawdzić się jednak przy stosowaniu bardzo dużych elektrod, np. pasów do elektrostymulacji.
Alarm elektrod – funkcja, która kontroluje właściwe kontaktowanie na wszystkich elektrodach. Gdy elektroda z jakiegoś powodu źle przylega do skóry lub gdy nastąpiło rozłączenie obwodu elektrycznego, wtedy urządzenia odcina dopływ prądu i wyświetla na ekranie odpowiedni komunikat.
Dziennik użycia – funkcja zliczająca całkowity czas efektywnej stymulacji od początku rozpoczęcia terapii. Niekiedy pamiętana jest też średnia moc impulsów stosowana podczas całego okresu. Dziennik użycia może być czasami przydatny np. dla lekarza w celu skontrolowania faktu prawidłowego używania urządzenia podczas terapii.
Pamięć ostatnich ustawień – pozwala na przyjęcie takich ustawień parametrów (lub programu) po włączeniu urządzenia, jakie były zastosowane przy ostatnim użyciu. Większość aparatów posiada tą funkcję, ale niektóre modele biorą pod uwagę również intensywność stymulacji. Po włączeniu, urządzenie automatycznie stopniowo zwiększa moc sygnału do poziomu 50-75% mocy, jaka była stosowana ostatnim razem.
Zasilanie z sieci – większość podręcznych aparatów jest zasilana z baterii lub ładowalnych akumulatorków. Przy długim stosowaniu stymulacji TENS, warto rozważyć zakup aparatu, który może być stale podłączony do zasilacza sieciowego i nie będzie wymagał częstej wymiany baterii lub doładowania akumulatorów.
Elektrostymulatory specjalizowane
Chociaż każdy aparat TENS posiada zastosowanie uniwersalne i da się zastosować w większości terapii leczenia bólu, to istnieją przypadki, gdzie warto zaopatrzyć się w urządzenie specjalizowane do określonego rodzaju bólu. Nie trzeba się wówczas martwić wyborem, czy odpowiednim ustawieniem programu. Również budowa takiego aparatu jest dostosowana do okoliczności stosowania. Można tu wyróżnić dwa rodzaje takich aparatów:
Istnieje wiele modeli elektrostymulatorów, gdzie stymulacja TENS jest tylko jednym z rodzajów stymulacji do wyboru. Najczęściej spotyka się tu aparaty oferujące dwa rodzaje stymulacji TENS+EMS, gdzie EMS oznacza elektrostymulację nerwowo-mięśniową. Warto rozważyć zatem zakup aparatu bardziej wszechstronnego, który będzie wykorzystywany nie tylko do uśmierzania bólu albo który pozwoli na ograniczenie dolegliwości bólowych niekoniecznie za pomocą tylko stymulacji TENS.
Terapia mikroprądami (MET) zdobywa coraz większą popularność w leczeniu bólów ostrych i przewlekłych, w leczeniu stanów zapalnych i pourazowych. Badania potwierdziły wiele korzyści ze stosowania terapii mikroprądami, wykraczające poza działanie typowo przeciwbólowe. Mikroprądy przyspieszają procesy regeneracji tkanek, czas leczenia ran i zrostu kości. Pozwalają na zwiększenie zakresu ruchu i zmniejszenie obrzęków.
Lecznicze działanie mikroprądów ma bardzo szerokie zastosowanie i zostało potwierdzone licznymi badaniami klinicznymi, chociaż natura tego działania nie została jeszcze do końca zbadana. Terapia mikroprądami znana jest też pod innymi nazwami, np. elektrostymulacja prądem mikroamperowym, czy stymulacja podprogowa (ang. – Subliminal Stimulation).
Terapia MET najczęściej bywa porównywana z terapią przeciwbólową TENS, przy czym w wielu przypadkach terapia MET wykazuje działanie nawet bardziej efektywne, a efekt przeciwbólowy może się utrzymywać od 8 godzin nawet do kilku tygodni!
Czym są mikroprądy?
Mikroprądy są to impulsy elektryczne o bardzo małym natężeniu, rzędu 10-800 µA. Podczas zabiegów mikroprądami odczuwalne jest najwyżej lekkie mrowienie. Działanie tak małego natężenia prądu na układ nerwowy ma charakter bodźców podprogowych, czyli nie doprowadza do stymulacji nerwów, jak w klasycznej elektrostymulacji nerwów czuciowych (TENS), czy nerwów motorycznych (EMS).
Jak działają mikroprądy?
Korzyści działania mikroprądów wynikają z ich stymulującego wpływu na procesy fizjologiczne, które zachodzą na poziomie komórkowym. Mikroprądy przywracają równowagę elektryczną i chemiczną uszkodzonych komórek. Przede wszystkim zwiększają produkcję ATP (Adenozyno-3-Fosforanu), który jest nośnikiem energii w metabolizmie komórkowym. Zwiększają syntezę protein i transport aminokwasów do komórek. Wszystko to przyczynia się do pobudzenia procesów naprawy, a dodatkowo, przyspieszony metabolizm sprzyja oczyszczaniu się organizmu z toksyn i innych szkodliwych substancji, które są także odpowiedzialne za ból. Innym zjawiskiem zachodzącym podczas stosowania mikroprądów jest pobudzenie ruchu jonów, dzięki czemu łatwiej mogą one wniknąć do chorych tkanek, które w wyniku zmian chorobowych zwykle wykazują większy opór elektryczny względem otoczenia.
Mikroprądy są katalizatorem inicjującym różne reakcje chemiczne i elektryczne, które są niezbędne do prawidłowego przebiegu procesów gojenia organizmu. Wyzwalają mechanizmy regeneracji i wzmocnienia tkanek, które ulegały uszkodzeniu przez lata, np. zwłóknieniu. Co istotne, efekty lecznicze występują dość szybko przy praktycznie znikomych efektach niepożądanych.
Częstotliwość mikroprądów
Kluczowym czynnikiem skuteczności leczniczego działania mikroprądów jest właściwy dobór częstotliwości impulsów mikroprądowych (Frequency Specific Microcurrent – FSM). Każda komórka, tkanka, czy gruczoł posiada charakterystyczną dla siebie częstotliwość rezonansową, przy której występuje najwyższa aktywność korzystnych przemian, a produkcja ATP może się zwiększyć nawet o 500%. Przykładowo, częstotliwość użyteczna w początkowych objawach półpaśca (przeciwdziałanie bólowi i pękaniu pęcherzyków) nie będzie skuteczna np. przy opryszczce.
Reakcja komórek na określoną częstotliwość jest natychmiastowa i obejmuje różne zjawiska. Określenie tej częstotliwości nie jest jednak łatwe i można to traktować jako znaczącą trudność podczas stosowania mikroprądów. Jednym z rozwiązań tego problemu jest częste różnicowanie parametrów sygnału, w szczególności zmiana stosowanej częstotliwości, np. poprzez jej modulację. Należy tu jeszcze dodać, że oprócz częstotliwości specyficznej dla określonych rodzajów tkanek, istnieją częstotliwości efektywne tylko przy określonych rodzajach stanów chorobowych, jak stany zapalne, zwłóknienia, bliznowacenia, infekcje wirusowe, czy reakcje alergiczne.
W jakich schorzeniach stosuje się mikroprądy?
Terapia mikroprądami jest bardzo skuteczna w leczeniu bólów ostrych oraz przewlekłych, w szczególności bólów pourazowych i pooperacyjnych, gdzie doszło do uszkodzenia tkanek. W wielu przypadkach zastosowanie mikroprądów przynosi lepsze efekty, niż inne techniki lecznicze szczególnie tam, gdzie tkanki nie chcą się goić w normalny sposób lub gdy proces gojenia jest zbyt wolny. Poniżej podano wybrane obszary zastosowań mikroprądów:
Zapalenie ścięgien
Zapalenie nerwów
Złamania kości
Urazy kręgosłupa
Gościec mięśniowo-włóknisty (fibromyalgia)
Różne rodzaje urazów mięśni szkieletowych
Zespoły bólowe, gdzie szczególnie zaleca się stosowanie mikroprądów:
Bóle powięziowo-mięśniowe (terapia punktów spustowych)
Bóle zwyrodnieniowe stawów, np. przy dysfunkcji stawu skroniowo-żuchwowego (zespół TMJ)
Zespół cieśni nadgarstka
Bóle artretyczne
Bóle krzyża
Bóle nowotworowe
Bolesność mięśni o opóźnionym początku (DOMS)
Rwa kulszowa
Mikroprądy są również doskonałą metodą leczenia kontuzji sportowych, przy urazach ścięgien, stawów i mięśni. Pozwalają na znaczne zmniejszenie stanów zapalnych, obrzęków i bólu. Wzrost produkcji ATP, lepsze zaopatrzenie komórek w tlen i składniki odżywcze, wszystko to stwarza idealne warunki do szybkiego leczenia odniesionych kontuzji.
Jak odczuwana jest terapia mikroprądami?
Z uwagi na podprogowe działanie mikroprądów, są one praktycznie niewyczuwalne. Podczas zabiegu może wystąpić jednak lekkie wrażenie ciepła, mrowienia tkanek. Uśmierzenie bólu może nastąpić już po 10 minutach zabiegu.
Jakie są efekty niepożądane?
Stosowanie mikroprądów uważa się za bardzo bezpieczne z uwagi na działanie impulsów prądowych o bardzo małym natężeniu. Ze względu na przyspieszony metabolizm komórkowy na obszarze stosowania, u niektórych osób i tylko w szczególnych przypadkach mogą wystąpić różne reakcje toksykacji, objawiające się np. mdłościami, bólem głowy, sennością, czy zmęczeniem. Podobne efekty występują np. po masażu, ale w przypadku mikroprądów mamy do czynienia z większą ilością różnych czynników działających w dość krótkim czasie. Z tego względu zaleca się spożycie większej ilości wody przed i po zabiegu. Powyższe działania są jednak nieporównywalnie małe w stosunku do działania leków przeciwbólowych, czy przeciwzapalnych.
Czym terapia mikroprądami różni się od TENS?
Przede wszystkim mikroprądy nie mają nic wspólnego z pobudzaniem nerwów, w szczególności nerwów sensorycznych będących przedmiotem pobudzenia w metodzie TENS. Nie występuje tu blokada bramki bólowej, chociaż w pewnym stopniu zachodzi większa produkcja endorfin. Większość zjawisk zachodzi na poziomie komórkowym, a najważniejszym z nich jest produkcja ATP. Natężenie mikroprądów jest ok. 1000 razy mniejsze niż w przypadku impulsów TENS, dlatego stymulacja mikroprądami jest praktycznie niewyczuwalna. W odróżnieniu od metody TENS, terapia mikroprądami leczy przyczyny bólu poprzez intensyfikację procesów gojenia, co ma oczywiście również znaczenie wykraczające poza samą terapię przeciwbólową. Mikroprądy mogą być stosowane naprzemiennie z metodą TENS, co powinno jeszcze bardziej zwiększyć efekt analgetyczny TENS. Przy niektórych schorzeniach, np. przy rwie kulszowej czasami nie powinno się stosować elektrostymulacji TENS, która może niekiedy dopuścić do pojawienia się skurczy mięśniowych. W takich przypadkach mikroprądy są jedyną dopuszczalną metodą elektrostymulacji.
Łączenie mikroprądów z innymi rodzajami stymulacji elektrycznej
W celu zwiększenia efektów leczenia, mikroprądy można stosować jednocześnie z innymi technikami, m.in z laseroterapią, terapią polem magnetycznym, jonoforezą, czy z innymi rodzajami elektrostymulacji. Unikatowym rozwiązaniem jest podręczny elektrostymulator FlexiStim wykorzystujący nie tylko leczenie mikroprądami, ale również prądami TENS i prądami interferencyjnymi. Dodatkowo posiada możliwość elektrostymulacji nerwowo-mięśniowej, wspomagającej rehabilitację mięśni np. przy niedowładach, czy przy zaniku mięśni. Zastosowanie aż 4 różnych rodzajów stymulacji pozwala na bardziej kompleksowe i krótsze leczenie.
Elektrostymulacja prądami TENS jest sprawdzoną klinicznie, nieinwazyjną i niefarmakologiczną terapią przeciwbólową. Znajduje szerokie zastosowanie w uśmierzaniu zarówno bólu przewlekłego jak i ostrego. Zabiegi TENS wykonywane są dziś praktycznie w większości gabinetów do fizjoterapii, ale szczególną popularność metoda TENS zdobywa dzięki dostępności małych i przenośnych aparatów TENS, które mogą być stosowane indywidualnie przez pacjenta w warunkach domowych.
Czym jest ból?
Ból jest elementem naturalnego systemu ostrzegania przed działaniem niekorzystnym, na przykład dalszego zranienia. Jest więc niezbędny w procesie obrony przed działaniem czynników szkodliwych. Jednak długotrwale utrzymujący się ból, (często nazywany bólem przewlekłym), uprzednio zdiagnozowany, nie spełnia już swojej funkcji, stając się przyczyną cierpień. Można go zlikwidować metodami chirurgicznymi, farmakologicznymi lub elektrostymulacją, aby dalej cieszyć się życiem.
W jaki sposób leczy się ból przewlekły? Jak już wspomniano, leczenie bólu przewlekłego może być prowadzone różnymi metodami. Ponieważ ból jest zawsze odczuwany subiektywnie przez każdy organizm, nie ma uniwersalnej metody leczenia. Wiele z tych zabiegów ma szkodliwe efekty uboczne. Leki w dłuższym czasie stosowania mogą powodować uzależnienie, a interwencja chirurgiczna zawsze niesie ryzyko powikłań. Stymulacja TENS oferuje unikatową metodę, alternatywną do innych metod łagodzenia bólu a co najważniejsze, jest najbliższą do naturalnych.
Czym jest TENS?
TENS (Transcutaneous Electrical Nerve Stimulation), czyli przezskórna stymulacja nerwów, jest metodą wykorzystywaną przez elektrostymulatory wysyłające impulsy elektryczne o niskiej amplitudzie z elektrod przez skórę do nerwów obwodowych. Są to nerwy odpowiedzialne za czucie temperatury. Poprzez te nerwy sygnał elektryczny dociera do połączeń synaptycznych rdzenia kręgowego, gdzie działa dwojako:
Jako sygnał blokujący impuls nerwowy niosący informację o bólu do mózgu, przez co mózg nie otrzymuje danych odnośnie miejsca i nasilenia bólu. Blokowanie impulsów bólowych nie uszkadza struktury nerwów, lecz „oszukuje” mechanizm informowania o bólu. Mechanizm blokowania impulsów nerwowych niosących sygnał o bólu został przyjęty przez naukę w latach 60-tych XX wieku jako teoria bramek bólowych Melzacka i Walla. Włókna nerwowe typu C niosą sygnał z elektrostymulatora szybciej, niż włókna typu A, przez co sygnał ze stymulatora wygrywa w konkurencji o dostęp do podwzgórza. Ten efekt jest wywoływane impulsami TENS o wysokiej częstotliwości.
Jako inicjator powstawania naturalnych substancji przeciwbólowych – beta-endorfin, mających działanie przeciwbólowe równie silne, jak morfina (lub inne związki opiatowe). Organizm człowieka wydziela endorfiny w wyjątkowych sytuacjach w celu zablokowania transmisji sygnałów bólowych pomiędzy neuronami. Mechanizm ten można jednak sztucznie wywołać za pomocą zewnętrznych impulsów elektrycznych (TENS) o niskiej częstotliwości, a także za pomocą krótkich uderzeń seriami impulsów (ang. Burst).
Oba powyższe efekty wykorzystują naturalne mechanizmy ograniczające przenoszenie sygnałów bólowych w naszym organizmie, które można uruchomić dzięki stymulacji.
Trzeba podkreślić jednak to, że TENS nie jest jakimś cudownym środkiem na ból, ponieważ nie leczy przyczyn bólu, działa tylko objawowo i różnie u różnych osób. Znacznie może jednak zmniejszyć odczuwanie bólu a efekt analgetyczny utrzymuje się przez dłuższy czas.
Podstawowe zalety stymulacji przeciwbólowej TENS:
możliwość terapii w domu, dzięki łatwości aplikacji, tanim i skutecznym urządzeniom
prosta obsługa
skrócenie okresu rehabilitacji i ograniczenie komplikacji po urazach
znaczne ograniczenia ilości przyjmowania leków (od 40 do 80%) i związanych z nimi działaniami ubocznymi
skrócenie okresu powrotu do zdrowia po długotrwałym unieruchomieniu i operacjach oraz urazach.
Typy impulsów TENS:
niskiej częstotliwości (1-2 Hz)
wysokiej częstotliwości (50-200 Hz)
o krótkich impulsach (0,01-3 ms)
o długich impulsach (10-60 ms).
TENS niskiej częstotliwości (APL-TENS / Acupuncture Like TENS / AL-TENS), to impulsy elektryczne stosowane w elektrostymulacji, które mają stosunkowo niską częstotliwość (niższą niż 10 Hz, a zazwyczaj 2 – 4 Hz) oraz dość duże natężenie – do 100 mA ( czasem jest ono graniczące z bólem). Czas trwania impulsu – 200 mikrosekund. Zabieg trwa około 25 minut. Amplituda impulsu jest modulowana. Prąd stosuje się o takich wartościach, aby nie wywoływać skurczów mięśni.Skurcze są niepożądane i świadczą o złym dobraniu parametrów impulsu. Stosuje się małe elektrody w miejscach typowych dla akupunktury.
TENS wysokiej częstotliwości , czyli TENS konwencjonalny (C-TENS) charakteryzuje stosunkowo wysoka częstotliwość impulsu – pomiędzy 10 a 200 Hz oraz małe natężenie – od 25 do 30 mA. Czas trwania impulsu to 50 do 100 mikrosekund a czas trwania zabiegu jest dość zróżnicowany – od 30 do 90 minut. Elektrody są umieszczane nad obszarem bólowym, a jeśli to nie jest trudne lub niemożliwe, nakłada się je proksymalnie (bliżej rdzenia kręgowego) w stosunku do lokalizacji bólu, bezpośrednio nad nerwem zaopatrującym bolesną okolicę. W pierwszym okresie pacjent odczuwa delikatne mrowienie, po którym następuje działanie analgetyczne (nie powinny występować skurcze okolicznych mięśni).
TENS uderzeniowy (BURST) – czyli uderzenia seriami impulsów. Jest to nowoczesna metoda, stosowana w najnowszych aparatach, polegająca najczęściej na aplikacji dwóch uderzeń po kilka impulsów. Najczęściej stosuje się częstotliwość impulsów 200 Hz. Jest bardziej tolerowany przez pacjentów, a działanie analgetyczne utrzymuje się aż do 4 godzin. Jest to rodzaj impulsów stosowany szczególnie w leczeniu bólu głębokiego i bólu przewlekłego. Z uwagi na opóźnione występowanie efektu analgetycznego, zaleca się zastosować pierwotnie klasyczny TENS, a następnie impulsy uderzeniowe.
TENS krótki intensywny (Brief Intense lub HI-FI TENS). Jest to dość podobny do TENS wysokiej częstotliwości. Stosuje się tu częstotliwość impulsów 100 Hz, a czas ich trwania to 200 mikrosekund. Uwaga, natężenie jest tu najwyższe z tolerowanych przez człowieka i powoduje skurcz tężcowy oraz znieczulenie po około 15 minutach.
TENS modulowany, to metoda, gdy jeden z parametrów (częstotliwość lub natężenie) jest modulowany. Ten sposób modulacji wywołuje wrażenie masażu. Czas trwania zabiegu wynosi zazwyczaj 15 minut. Metoda ta jest najczęściej wskazana w przeczulicy. Można ją zastosować, gdy TENS tradycyjny lub uderzeniowy nie przynosi pozytywnych efektów. Zmiana częstotliwości skutecznie zapobiega akomodacji, a efekt przeciwbólowy jest opóźniony i mniej intensywny w porównaniu z innymi rodzajami, ale osiągnięty efekt jest dość stabilny. Zaleca się ją stosować po TENS tradycyjnym.
Stosowanie TENS
Czy ta metoda jest bezpieczna? TAK. Chociaż myśl o impulsach elektrycznych, wysyłanych do organizmu może się wydawać pozornie przerażająca, tak naprawdę pacjent czuje wyłącznie lekkie mrowienie na skórze i co najwyżej lekkie wibracje mięśni wokół elektrod. Impulsy TENS posiadają małe natężenie i stymulują jedynie nerwy czuciowe na powierzchni skóry. W przeciwieństwie do wielu leków, prądy TENS nie mają znanych skutków ubocznych, co jest istotną zaletą TENS z punktu widzenia osób źle reagujących na farmakoterapię. W bardzo wyjątkowych wypadkach u niektórych osób mogą wystąpić lekkie reakcje alergiczne na żel przewodzący elektrod.
Ograniczenia w stosowaniu, czyli kto nie może korzystać z TENS? Pomimo dużego bezpieczeństwa w stosowaniu metody, są tu pewne ograniczenia. Osoby z wszczepionym rozrusznikiem serca lub pacjentki w pierwszych dwóch trymestrach ciąży nie powinny używać urządzeń TENS (stymulacja okolicy brzucha jest przeciwwskazana w całym okresie ciąży, a tzw. TENS porodowy stosuje się wyłącznie na plecach i tylko w okresie okołoporodowym). Rozlane bóle trzewne, czy bóle o podłożu psychogennym są także przeciwwskazaniem do zastosowania tej terapii.
Należy ostrożnie stosować TENS i wyłącznie ze wskazań lekarskich w:
uszkodzeniach mięśnia sercowego i arytmii (unikać stymulacji przez klatkę piersiową)
chorobach psychicznych i stanach emocjonalnych
padaczce (unikać stymulacji przez skórę głowy i szyi)
Należy zachować ostrożność przy aplikacji elektrod:
na okolice oczu
powierzchnie błon śluzowych
ubytki skórne
w okolicach szyi – gardła i krtani
u dzieci
nie należy wykonywać zabiegów w pobliżu oddziaływania mikrofal i fal krótkich – mogą spowodować zakłócenia urządzenia. Należy poradzić się lekarza, czy tego typu elektroterapia jest odpowiednia dla Ciebie.
Czy TENS jest odpowiedni dla mnie? To zależy od specyfiki problemów, jakie dotykają organizmu. Poniżej podano typowe wskazania do stosowania elektrostymulacji TENS:
Bóle odcinka szyjnego kręgosłupa
Bóle pooperacyjne
Bóle po amputacjach
Bóle przewlekłe mięśni i stawów
Bóle fantomowe
Zapalenie ścięgien
Półpasiec
Bóle w kręczu szyi
Bóle po złamaniach
Bóle w zespole łokcia tenisisty i przy zespole cieśni nadgarstka
Inne bóle o charakterze neurogennym (uderzenia TENS lub impulsy wysokiej częstotliwości)
Bóle naczyniowe (szczególnie w zespole Buergera)
Bóle menstruacyjne
Lumbago
Bóle przy chorobie Reymonda
Bóle kręgosłupa
Bóle przy porażeniach połowiczych
Bóle reumatyczne, artretyzm
Bóle porodowe (I faza porodu – przykręgosłupowo na poziomie Th10-L1, II faza porodu od S2-S4, stosując TENS w I fazie porodu można skrócić czas trwania porodu)
UWAGA: Reakcja organizmu na prądy TENS może być zróżnicowana u różnych osób, co wynika z różnej wrażliwości na impulsy elektryczne. Oznacza to, że skuteczność TENS u niektórych osób może być mniejsza. Zależy to również oczywiście od innych czynników, jak właściwy dobór parametrów impulsów, czy sposób ułożenia elektrod.
U osób mniej wrażliwych na prądy TENS na danym obszarze stosowania, może się okazać, że bardziej skuteczny okaże się inny rodzaj elektrostymulacji, jakim są prądy interferencyjne, które tworzą bodźce pobudzające w głębszych warstwach tkanek (tzw. głęboki TENS, chociaż zastosowanie prądów interferencyjnych wykracza poza działanie typowo przeciwbólowe). Przy bardziej zaawansowanych terapiach przeciwbólowych zaleca się stosowanie metod mieszanych, np. TENS, prądy interferencyjne, czy też mikroprądy. W typowych sytuacjach, metoda TENS wykazuje jednak najlepsze działanie przeciwbólowe.
Ułożenie elektrod Elektrody mogą być rozmieszczone :
lokalne (w okolicy występowania bólu)
przykręgosłupowe
określone punkty (akupunkturowe lub motoryczne mięśni i nerwów)
Do wykonania zabiegu TENS potrzebne są przynajmniej 2 elektrody (jeden kanał), które tworzą zamknięty obwód elektryczny. Większość aparatów TENS posiada dwa kanały (w sumie 4 elektrody), co pozwala na stymulację dwóch różnych obszarów lub jednego obszaru, ale w sposób dający większą pewność właściwego pobudzenia.
UWAGA: Biegunowość elektrod nie ma znaczenia, ponieważ prądy TENS są prądami zmiennymi (płyną raz w jedną raz w drugą stronę). Spotykane często na schematach rozmieszczenie elektrod oznaczenia „+”/”-” lub kolory czerwony/czarny nie mają znaczenia. Ważne jest tylko umiejscowienie pary elektrod wychodzącej z jednego przewodu (obsługującej dany kanał stymulacji).
Na rynku można też spotkać proste elektrostymulatory „długopisowe” z elektrodą punktową (jeden kanał). Chociaż są to rozwiązania bardzo wygodne, to ich skuteczność jest w większości zastosowań dużo mniejsza.
Czas trwania:
TENS tradycyjny – 30-90 min 4 x dziennie
TENS niskiej częstotliwości, uderzeniowy – maksymalnie przez 45 min 2 x dziennie lub zamiennie przez 30 min 4 x dziennie
TENS wysokiej częstotliwości – przez 15-20 min 2 x dziennie
Elektrody stosowane w TENS:
samoprzylepne – najbardziej zalecane
kauczukowe/silikonowe,
wykonane indywidualnie
Z uwagi na niewielkie natężenia prądu przy TENS, można stosować elektrody o małych rozmiarach. Z drugiej strony zbyt małe rozmiary zmniejszają obszar oddziaływania stymulacji.
Dobór impulsów – parametry zmienne Efektywność TENS zależy nie tylko od właściwej charakterystyki impulsów elektrycznych, jako bodźca oddziałującego na nerwy czuciowe, ale zależy również od okresowego różnicowania bodźca poprzez zmianę określonych parametrów impulsów. Do podstawowych parametrów prądów TENS można zaliczyć:
częstotliwość: do 200Hz
szerokość impulsu: 50-250 mikrosekund
amplituda
modulacje – równoczesna zmiana wszystkich powyższych parametrów, w tym tzw. uderzenia (burst).
Czy urządzenia TENS są łatwe do stosowania? TAK. Urządzenia TENS są wielkości telefonu komórkowego i są niemal tak samo łatwe w obsłudze. Lekarz zazwyczaj informuje pacjenta na temat korzystania z urządzenia TENS i sposobu stosowania oraz rozmieszczenia elektrod. Również w instrukcji obsługi aparatów TENS znajdują się zazwyczaj protokoły zabiegowe dla wybranych dolegliwości bólowych. Niektóre programy można modyfikować lub ustawić indywidualnie wg własnych potrzeb.
W niektórych przypadkach pewne trudności może sprawić założenie elektrod, np. w okolicach krzyża, szczególnie wtedy, gdy wszelkie pochylenia i skręty tułowia potęgują ból. W takich sytuacjach warto zastosować specjalny pas lędźwiowy do elektrostymulacji, który nie tylko ułatwi umiejscowienie elektrod we właściwym miejscu, ale również usztywni kręgosłup.
Jak długo będę mógł/mogła używać urządzenia TENS? Można stosować je nawet latami. Należy jednak pamiętać, że po jakimś czasie organizm przyzwyczaja nerwy czuciowe do bodźca stymulującego (habituacja), co osłabia skuteczność długotrwałej terapii. Z tego względu istotne jest stałe różnicowanie bodźca poprzez zmianę parametrów stymulacji. Można tego dokonać poprzez wybór innego programu dostępnego w urządzeniu lub poprzez ręczną zmianę wybranych parametrów (w zależności od modelu).
Krótka prezentacja możliwości TENS:
Procesy gojenia
Można się spotkać również z opinią, że prądy TENS przyspieszają gojenie się trudno gojących się ran, np. przy zmianach otwartych w cukrzycy. Efektywność TENS w tych zastosowaniach jest jednak niewielka. Lecznicze działanie prądów w procesach regeneracyjnych dużo lepiej sprawdza się w przypadku stymulacji mikroprądami lub prądami wysokonapięciowymi.
Na rynku można spotkać dziś wiele elektrostymulatorów reklamowanych jako urządzenia pozwalające pozbyć się nadmiaru tkanki tłuszczowej. Elektrostymulacja jest również coraz częściej spotykanym rodzajem zabiegu oferowanym przez różne studia urody i gabinety odnowy biologicznej.
W niniejszym artykule postaramy się odpowiedzieć na pytanie, czy elektrostymulacja rzeczywiście jest skutecznym sposobem pozbywania się nadmiaru tłuszczu z organizmu, a jeżeli tak, to w jakich okolicznościach? Zrozumienie tego, wymaga jednak zapoznania się z podstawowymi mechanizmami odpowiedzialnymi za spalanie tłuszczu.
Tkanka tłuszczowa
Tkanka tłuszczowa pełni niezwykle ważną rolę w organizmie człowieka. Chroni przed zimnem, gromadzi materiał wysokoenergetyczny, a także wytwarza hormony. Jednak jego duża zawartość powoduje, że czujemy się źle. Nasz organizm zaczyna funkcjonować pod dużym obciążeniem, a procesy metaboliczne są obarczone dodatkowym „zadaniem”, jakim jest zapewnienie funkcjonowania cięższego organizmu. Do nadmiernego gromadzenia się tłuszczu dochodzi wtedy, gdy do organizmu dostarczane jest więcej energii, niż on potrzebuje. Gdy organizm nie jest w stanie spalić zbyt dużej ilości kalorii, wtedy ich nadmiar gromadzi w komórkach tkanki tłuszczowej.
Zapotrzebowanie energetyczne mięśni
Praca mięśni wymaga energii. Organizm ludzki można porównać do pojazdu na napęd hybrydowy, który przełącza się na różne rodzaje silnika w zależności od wymaganej mocy i dostępności określonego typu paliwa.
W przypadku pracy mięśnia, najpierw wykorzystywane są podstawowe i łatwo dostępne zasoby energetyczne, czyli fosfokreatyna znajdująca się w mięśniach oraz cukry proste zawarte we krwi, pochodzące z po minimum 20 minutach od momentu rozpoczęcia intensywnego wysiłku fizycznego. Najpierw spalany jest glikogen.
Z drugiej strony tłuszcz spalany jest również w jakimś stopniu po wykonanym wysiłku fizycznym (tzw. spalanie przedłużone – „afterburn”), zwykle po bardziej forsownych ćwiczeniach.
Innym i to dość istotnym czynnikiem przyczyniającym się do zmniejszenia się tkanki tłuszczowej jest objętość masy mięśniowej w organizmie. Im więcej mięśni, tym większe zapotrzebowanie na kalorie i mniej kalorii odkłada się jako tłuszcz.
Osoby z nadwagą powinny zatem zadbać o rozbudowę mięśni, które nie tylko będą większym odbiorcą kalorii, ale również nadadzą naszemu ciału lepszą sylwetkę.
Czas i intensywność wysiłku
Aby wysiłek fizyczny był dobrym sposobem na pozbycie się nadmiaru tłuszczu, powinien spełniać dwa warunki. Musi trwać pewną minimalną długość czasu po przekroczeniu 20 minut i musi mieć odpowiednią intensywność. Wysiłek nie może być zbyt intensywny, aby zapewnić odpowiednie dostawy tlenu warunkujące spalanie tłuszczu, a nie innych źródeł energii (zależy to m.in. od wydolności tlenowej danej osoby). Odpowiadają mu tzw. ćwiczenia aerobowe, czyli nastawione na metabolizm tlenowy i dużą konsumpcję tlenu. Zbyt mała intensywność nie wytworzy z kolei odpowiedniego zapotrzebowania na tłuszcz, chyba że będzie trwała wystarczająco długo.
Jak działa elektrostymulacja?
Elektrosymulator wysyła impulsy elektryczne do organizmu człowieka doprowadzając do skurczu określonego mięśnia lub grupy mięśni, a każdy taki skurcz wiąże się z pracą, która wymaga dostarczenia energii. Rozważamy tu oczywiście tylko określony rodzaj elektrostymulacji, zwany elektrostymulacją nerwowo-mięśniową lub elektrostymulacją mięśniową (EMS). Inne rodzaje elektrostymulacji, np. elektrostymulacja przeciwbólowa TENS, czy mikroprądy mają zupełnie inne zastosowania.
Aby pobudzić mięsień do pracy potrzebny jest bodziec dostarczany mięśniom poprzez nerwy motoryczne (ruchowe), a bodźce nerwowe są oparte na zjawiskach elektrycznych. Elektrostymulacja nerwowo-mięśniowa polega właśnie na tworzeniu takich bodźców oddziałujących na mięśnie. Mięsień nie jest w stanie odróżnić tego, skąd pochodzi pobudzenie. Po prostu rozpoczyna pracę zgodnie z „rozkazami” odpowiednio zaprogramowanego elektrostymulatora.
Elektrostymulacja mięśniowa (EMS) jest od wielu lat zalecana w rehabilitacji medycznej, tam gdzie występują problemy z osiągnięciem normalnych skurczów mięśniowych, przy atrofii mięśniowej, odnerwieniu mięśni i przy wielu innych schorzeniach. Domowe elektrostymulatory EMS przynoszą rewelacyjne efekty np. w terapii nietrzymania moczu u kobiet a także u mężczyzn.
Ćwiczenia fizyczne, czy elektrostymulacja?
W przypadku zupełnie zdrowych osób, wykonywanie regularnych ćwiczeń fizycznych jest bezwzględnie zalecane. Bieganie, wykonywanie skłonów, czy podnoszenie ciężarów są czynnościami, które nie tylko wszechstronnie zmuszają do pracy odpowiednie grupy mięśniowe przyczyniając się do ich rozbudowy i spalania tłuszczu, ale wzmacniają też ścięgna i wiązadła stawowe. Podnoszą naszą ogólną sprawność.
Elektrostymulacja mięśniowa działa natomiast bardziej wybiórczo. Trudno jest stymulować jednocześnie wiele różnych mięśni. Z drugiej strony ma przede wszystkim jednak tą zaletę, że nie obciąża stawów i ścięgien, co dla wielu osób może mieć bardzo istotne znaczenie.
Elektrostymulacja mięśniowa stosowana w celu spalania tłuszczu będzie tym efektywniejsza im więcej partii mięśniowych będzie stymulowanych do pracy, czyli im więcej będzie stosowanych elektrod. Nie jest to łatwe zadanie. Profesjonalne elektrostymulatory spotykane w gabinetach urody posiadają dużą ilość elektrod aplikowanych z wykorzystaniem specjalnych pasów. Przenośne urządzenia stosowane w warunkach domowych posiadają na ogół 2 kanały (4 elektrody samoprzylepne) i tu zastosowanie tego typu aparatów w celu spalania tłuszczu przynosi niewielkie rezultaty. Oczywiście należy mieć na uwadze fakt, że każde działanie zmuszające mięśnie do pracy poprawia bilans spalania kalorii, zmniejszając w jakimś stopniu tworzenie się tłuszczu.
Najważniejszą rolę, jaką spełnia w tym wypadku elektrostymulacja, to rozbudowa tkanki mięśniowej. Na przykład wielu kulturystów wykorzystuje elektrostymulację wspomagająco do rozbudowy masy mięśniowej, w szczególności w celu „rzeźbienia” sylwetki. Stymulacja elektryczna mięśni jest też chętnie stosowana przez sportowców jako uzupełnienie treningu sportowego, podczas rozgrzewki, czy w celu rozluźniania mięśni przed lub po tradycyjnym treningu. Również jako metoda podtrzymania sprawności mięśni w okresach przetrenowania, czy przy kontuzji ścięgien lub stawów. Utrzymanie odpowiedniej objętości masy mięśniowej znacząco zwiększa spalanie kalorii podczas i po wysiłku.
Spotykane na rynku popularne 2-kanałowe elektrostymulatory do użytku domowego, takie jak Sports TENS 2, czy SaneoSPORT, jak najbardziej mogą być stosowane do tego celu.
Należy tu jeszcze dodać, że niektóre grupy mięśniowe mają skłonność do większego spalania tłuszczu niż inne. Do szybkiego spalania tłuszczu dochodzi np. przy pracy mięśnia czworogłowego uda. Zachodzi to na przykład przy robieniu przysiadów, podczas wchodzenia po schodach, czy też podczas długotrwałej stymulacji tego mięśnia impulsami elektrycznymi.
Ponadto spalanie tłuszczu w różnym stopniu angażuje poszczególne zasoby tłuszczu rozłożone w naszym ciele. Na przykład dużą wrażliwość na wysiłek fizyczny posiada tkanka tłuszczowa zlokalizowana w obszarze brzucha, a dużo mniejszą w okolicach ud i pośladków. Praca mięśni zlokalizowanych w tych obszarach nie ma jednak istotnego wpływu na zużycie zalegającego tam tłuszczu z tytułu samej bliskości. Ma natomiast wpływ na sylwetkę w tym obszarze wynikającą z rozbudowy mięśni.
Należy jednak zawsze zachować umiar w ćwiczeniach, w ich ilości i rodzajach bez względu na pochodzenie sygnału elektrycznego (naturalny czy z elektrostymulatora). Tak jak z każdym rodzajem aktywności ludzkiej należy zachować różnorodność i stosować elektrostymulację jako dodatkowe obciążenie organizmu, pozwalające ćwiczyć wtedy, kiedy naturalny wysiłek fizyczny nie jest możliwy lub gdy nie jest wskazany. U zdrowej osoby, elektrostymulacja EMS nie może być podstawą do budowania tkanki mięśniowej lub jej siły, pomimo niezaprzeczalnych i wielkich zalet tej metody pobudzania mięśni do pracy.
Dodatkowe zalety elektrostymulacji
Rytmiczne napinanie mięśni podczas stymulacji pełni funkcje zbliżone do różnych form masażu ciała, a to sprzyja wielu procesom, które są korzystne nie tylko dla samych mięśni. Poprawia się napięcie tkanki łącznej i lokalne krążenie krwi oraz płynów tkankowych. Większe dotlenienie krwi sprzyja lepszemu spalaniu tłuszczu. Grupy komórek tłuszczowych ulegają większemu rozproszeniu. Ma to wszystko bardzo korzystny wpływ na jędrność skóry i zmniejsza cellulit. Zasadnicze znaczenie odgrywa tu właściwy dobór parametrów elektrostymulacji i zastosowanych sekwencji.
Niektóre aparaty zawierają funkcje dedykowane specjalnie do celów poprawy urody skóry, np. masażer SaneoVITAL, który posiada również program drenażu limfatycznego oraz programy o działaniu odprężającym, antystresowym i kojącym ból.
Generalnie, większość elektrostymulatorów z tego segmentu zastosowań łączy funkcje stymulacji nerwowo-mięśniowej EMS z innym rodzajami elektrostymulacji, głownie ze stymulacją przeciwbólową TENS.
Tego rodzaju aparaty mogą okazać się bardzo przydatne w każdym domu, ale ich wpływ na efektywne zmniejszenie tkanki tłuszczowej będzie jednak niewielki.
Wśród bardziej zaawansowanych urządzeń do elektrostymulacji można polecić elektrostymulatory firmy Globus, które posiadają 4 kanały stymulacji i liczne programy do poprawy sylwetki oraz urody. Przy stymulacji mięśni pod kątem spalania tłuszczu bardzo przydatne mogą się okazać programy szeregowej stymulacji sekwencyjnej „3S” tworzące falujące skurcze całej muskulatury.
Właściwa kontrola wagi ciała
Skuteczność działań związanych z utratą tkanki tłuszczowej oceniana jest zazwyczaj na podstawie mierzenia wagi ciała, co nie zawsze jest dobrą metodą. Nawet, gdy nastąpi jakaś utrata tłuszczu, to w wyniku treningu mięśni, może wzrosnąć objętość masy mięśniowej, co zakłóci całą ocenę. Gdy ćwiczenia wykonywane są zbyt intensywnie u osób z niewydolnością tlenową, to brak tlenu zmusza organizm do rezygnacji ze spalania tłuszczu i do przejścia na węglowodany, które na tym etapie wysiłkowym organizm może uzyskać z białek, kosztem masy mięśniowej. Waga ciała spada, ale udział tłuszczu rośnie.
Aby lepiej zinterpretować zmianę wagi ciała trzeba zastosować wagę diagnostyczną, czyli wagę wzbogaconą o funkcję analizy składu ciała. Mierzy ona udział wagowy tłuszczu, mięśni, wody i tkanki kostnej poprzez analizę bioimpedancji elektrycznej ciała. Najlepiej wykonują to oczywiście urządzenia profesjonalne dostępne w specjalistycznych placówkach, ale nawet domowe wagi łazienkowe posiadające tą funkcję mogą skutecznie ocenić przynajmniej trend zmian wagowych poszczególnych struktur naszego ciała.
Pomiar tętna
Zachowanie wymagań warunkujących spalanie tłuszczu podczas wysiłku mięśni nie jest wbrew pozorom łatwym zadaniem. O ile określenie czasu ćwiczeń nie stanowi wielkiego problemu, to problemem jest wykonywanie ćwiczeń o wymaganej intensywności. Poziom intensywności treningu mierzy się na ogół w stosunku do maksymalnej intensywności, która może być osiągnięta przez daną osobę. Jako miarę tej intensywności wykorzystuje się zwykle tętno, czyli inaczej puls. Spalanie tłuszczu jest najbardziej efektywne, gdy intensywność mieści się w granicach 60-70% tętna maksymalnego (Tmax lub HRmax).
Cenną pomocą w określeniu tętna podczas ćwiczeń są pulsometry, które są dzisiaj podstawowym wyposażeniem osób wykonujących aktywność fizyczną nastawioną na osiąganie konkretnych celów. Pulsometr pozwala nam na zdefiniowanie strefy wysiłkowej (limitów tętna) optymalnej np. dla spalania tłuszczu i każde przekroczenie ustawionych limitów (dolnego lub górnego) jest odpowiednio sygnalizowane.
Podsumowanie
Wśród wielu urządzeń wykorzystywanych do poprawy naszego zdrowia i kondycji fizycznej, coraz większe uznanie zdobywają elektrostymulatory. Można je spotkać nie tylko w gabinetach urody i zakładach rehabilitacji, ale również w domach w formie małych, podręcznych aparatów przeznaczonych do codziennego używania w domowej fizjoterapii. Wpływ elektrostymulacji na organizm ludzki opiera się na wykorzystaniu wielu rożnych zjawisk, często dość złożonych, co rodzi czasami różne problemy związane z zasadnością zakupu oraz z trafnością wyboru danego rodzaju urządzenia do konkretnego celu.
Z pewnością, elektrostymulacja mięśniowa nie jest jakimś cudownym środkiem na pozbycie się tkanki tłuszczowej. Na pewno nie jest w stanie zastąpić dobrze zaplanowanego i wykonanego wysiłku fizycznego połączonego ze zmianą złych nawyków żywieniowych. Nie mniej jednak związek pomiędzy elektrostymulacją, a spalaniem tłuszczu istnieje. Zużywanie glikogenu i rozbudowa włókien mięśniowych bez wątpienia zwiększy ilość spalanych kalorii.
Elektrostymulacja może być jednak jedyną alternatywą u osób, które nie mogą wykonywać tradycyjnych ćwiczeń fizycznych z uwagi na problem ze ścięgnami, stawami, czy inne schorzenia.
W każdym przypadku należy zasięgnąć oczywiście opinii lekarza lub rehabilitanta, biegłego w elektrostymulacji.
Dodatkowo należy wziąć pod uwagę wszystkie względne i bezwzględne przeciwwskazania do stosowania elektrostymulacji EMS. Dane na temat przeciwwskazań muszą znajdować się w instrukcji obsługi urządzeń. Prosimy je dokładnie czytać przed użyciem, co może pozwolić uniknąć poważnych powikłań zdrowotnych.
U osób otyłych, zastosowanie elektrostymulacji może być rozpatrywane nie tylko pod kątem samego spalania tłuszczu, ale w celu poprawy sylwetki (wzmocnienie i rozbudowa mięśni) oraz urody skóry. Dzięki aparatom do elektrostymulacji możemy uzyskać efekty zbliżone do specjalistycznego masażu tradycyjnego.
Dlaczego kobiety w innych krajach rodzą bez bólu a w Polsce nie?
Co prawda część kobiet uważa, że biblijne „w bólu będziesz rodzić” zobowiązuje do cierpień przy porodzie, to większość kobiet jednak wspomina tę część akcji porodowej nieprzyjemnie. Same narodziny dziecka wynagradzają cierpienia z nawiązką, lecz fakt, że współczesna medycyna daje możliwość przeżywania porodu bez bólu lub z jego znacznym ograniczeniem daje asumpt do twierdzenia, że tak być po prostu nie musi. Elektrostymulacja TENS jest nową niefarmakologiczną metodą ograniczania dolegliwości bólowych podczas porodu. TENS stosowany jest w medycynie od wielu lat, a od niedawna również na oddziałach położniczych zastępując lub uzupełniając inne metody znieczulenia przy porodzie, głównie metody farmakologiczne. TENS jest metodą bardzo skuteczną, stymuluje naturalne, fizjologiczne mechanizmy przeciwbólowe organizmu (endorfiny i bramkowanie bólu), a jego podstawową zaletą jest brak działań ubocznych.
Czym są bóle porodowe?
W trzecim trymestrze ciąży macica przygotowuje się do akcji wydalenia płodu za zewnątrz. Pojawiają się skurcze, które przygotowują mięśniówkę macicy. Po 38 tygodniu ciąży pojawiają się nieregularne skurcze przepowiadające, które zalicza się do skurczów bezpośrednio związanych z porodem. Są zazwyczaj niebolesne. Przed samą akcją porodową skurcze stają się bardziej regularne i bolesne. Różne kobiety różnie odczuwają bóle, co jest związane z indywidualnym progiem odczuwania bólu. Najczęściej jako pierwsze pojawiają się bóle okolicy krzyżowo-lędźwiowej. Następnie bóle przechodzą w kierunku dołu brzucha, a na koniec obejmują cały brzuch. Związane jest to z topografią skurczu macicy. Te ostatnie bóle wiążą się z masywnymi skurczami całej macicy i są niezwykle bolesne. Pierwsze bóle porodowe, odczuwane najczęściej w okolicy krzyżowo-lędźwiowej mogą trwać od kilku do kilkunastu godzin i nastręczają cierpień większości rodzących. Są głębokie i rytmiczne, zanikające poza skurczami. Zaznaczyć trzeba, że pierworódki, czyli rodzące po raz pierwszy, najczęściej odczuwają bóle bardziej od kobiet, które wcześniej rodziły. Bóle są najsilniejsze w drugim okresie porodu, który może trwać od 30 minut do dwóch godzin. Często wiążą się z kryzysem psychicznym rodzącej, która nie może wytrzymać bólów porodowych. Współpraca z personelem medycznym jest wtedy także zaburzona, co ma wpływ na jakość akcji porodowej.
Radzenie sobie z bólem porodowym
W tym momencie należy sobie zadać ponownie pytanie: czy bóle są nieodzowną częścią porodu i czy kobiety muszą ich doświadczać? Odpowiedź jest wbrew pozorom prosta. Tak, bóle są nierozerwalnie związane z akcją porodową, lecz kobiety w dzisiejszych czasach nie muszą z ich powodu cierpieć. Jak zmniejszyć lub uśmierzyć bóle porodowe?
Czym jest TENS?
TENS oznacza przezskórną stymulację nerwów. Metoda ta, sprawdzona klinicznie na całym Świecie w milionach porodów, pobudza organizm do naturalnej obrony przed bólem. Stosowana już jest z powodzeniem od kilkunastu lat. W Polsce nie jest jeszcze powszechnie stosowana, lecz dostępność aparatów TENS jest już coraz większa, dzięki czemu zarówno wiedza personelu medycznego jest większa, a i rodzących, korzystających z tej sprawdzonej klinicznie metody jest także coraz więcej. W Wielkiej Brytanii, czy Niemczech sprzęt TENS jest standardowo zalecany przez lekarzy i położne oraz refundowany przez kasy chorych. Zalety metody TENS:
Całkowicie bezpieczna zarówno dla rodzącej jak i dla dziecka
Potwierdzona klinicznie
Rodząca sama kontroluje proces łagodzenia bólu
Brak wpływu na dziecko
Pozwala rodzącej być całkowicie mobilną podczas porodu
Stymulator TENS wysyła bardzo mały impuls elektryczny przez skórę, który działa na różne sposoby:
Uwolnienie beta-endorfin. Przy niskich częstotliwościach i nieco silniejszym impulsie, TENS stymuluje nerwy ruchowe do małych i powtarzalnych skurczów mięśni. Jest to dostrzegane przez mózg jako ćwiczenia, a to sprzyja uwalniania endorfin – twoje ciało produkuje własne naturalne substancje przeciwbólowe. Ulgi rośnie i zwykle trwa około 40 minut, aby osiągnąć maksymalny poziom, który może trwać wiele godzin.
Jak stosuje się aparaty TENS?
Rodząca nalepia cztery lud dwie elektrody na lędźwiowej części pleców, a podłączony do nich mały aparat stymuluje impulsami elektrycznymi nerwy czuciowe i poprzez nie blokuje sygnał bólowy w komórkach rogów przednich rdzenia kręgowego (patrz opis mechanizmu powyżej). Rodząca sama dobiera siłę pożądanego impulsu i „trzyma w ryzach” bóle porodowe osobiście.
Obecnie na rynku są dostępne małe aparaty TENS (wielkość telefonu komórkowego), specjalnie przeznaczone do uśmierzania bólu podczas akcji porodowej. Ponieważ metoda TENS jest stosowana powszechnie w fizjoterapii bólu, różne aparaty TENS mają wiele programów, pomagających w terapii różnych rodzajów bólów. Tylko kilka specjalnie dobranych schematów stymulacji ma wybitne właściwości uśmierzania bólów porodowych.
Wśród aparatów TENS specjalizujących się w łagodzeniu bólów porodowych, na uwagę zasługuje aparat TENS na bóle okołoporodowe MediHighTec MH8200P. Oprócz ciekawego rozwiązania, jakim jest ręczny zdalny przycisk wykorzystywany podczas fazy porodu, nadaje się on również do innych rodzajów bólów. MediHighTec MH8200P posiada specjalne programy do stosowania przed porodem, po porodzie, programy manualne pozwalające na przystosowanie aparatu do uśmierzania właściwie dowolnych rodzajów bólów, a także programy EMS do stymulacji mięśniowej, np. w celu wzmocnienia mięśni, w szczególności mięśni Kegla odpowiedzialnych za trzymanie moczu. Wszechstronność tego aparatu jest to o tyle istotna, że jego zakup nie jest związany tylko z okolicznością samego porodu. Może być wykorzystywany przez wiele lat, również przez innych członków rodziny.
Innym ciekawym rozwiązaniem jest elektrostymulator mamaTens firmy TensCare (Wielka Brytania), specjalnie stworzony dla rodzących i przeznaczony do zwalczania wyłącznie bólów porodowych. Jego bardziej zaawansowana wersja o nazwie mamaTens „MyTime” posiada specjalne elektrody zintegrowane z przewodami, co zapobiega przypadkowemu odpięciu się elektrod od przewodów podczas gwałtownych ruchów w trakcie porodu. Skuteczność mamaTens MyTime została sprawdzona w milionach porodów.
Stosowanie innych rodzajów aparatów TENS, przeznaczonych do uśmierzania innych rodzajów bólów może nie przynieść pożądanych efektów, gdyż modele stymulacji (typ fali, rodzaj salw impulsów itd.) są przeznaczone do leczenia neuralgii, bólów przewlekłych i innych, lecz nie bólów porodowych.
Przystępna cena, niezwykle prosta i intuicyjna obsługa oraz potwierdzona kliniczna skuteczność powodują, że można śmiało powiedzieć, że kobieta powinna cieszyć się aktem narodzin potomka, a nie bać się bólów, które często są uważane za największe zło, jakie może spotkać kobietę. Czas to zmienić i iść z duchem czasu.
Elektrostymulacja jako sposób na bóle menstruacyjne
Elektrostymulacja TENS jest od wielu lat stosowana w medycynie w zwalczaniu dolegliwości bólowych i doskonale sprawdza się również w uśmierzaniu bólu miesiączkowego. Może wspomagać, czy wręcz zastąpić farmakoterapię. Metoda TENS nie wykazuje żadnych działań ubocznych, wyzwala naturalne mechanizmy przeciwbólowe organizmu, a dzięki miniaturyzacji elektrostymulatorów może być stosowana jako urządzenie osobiste, w domu, w pracy i zawsze pod ręką. Lekarze zalecają TENS szczególnie u osób niekorzystnie znoszących działanie leków przeciwbólowych.
Czym jest ból menstruacyjny?
Bóle menstruacyjne, zwane czasami miesiączkowymi, są związane z ruchami mięśniówki macicy, usiłującej wydalić złuszczający się nabłonek po tym, jak nie doszło do zapłodnienia i zagnieżdżenia jaja płodowego. Brzmi to bardzo naukowo, lecz definicja ta niesie ze sobą wiele informacji. Mówi bowiem o tym, że nie doszło do zapłodnienia komórki jajowej oraz że nie ma zagnieżdżenia jaja płodowego. „Wyściółka” macicy, czyli śluzówka, musi więc przejść cały cykl rozwoju, aby przygotować się do przyjęcia zapłodnionej komórki jajowej w następnym cyklu. Taka jest jej rola. Niepotrzebna, przerośnięta, musi zostać wydalona, aby zrobić miejsce nowej warstwie.
Rodzaje bólów menstruacyjnych
Ruchy mięśniówki macicy są zazwyczaj wyczuwalne, powodujące niewielką bolesność, lecz u kilku-kilkunastu procent kobiet, które mają nadprodukcję prostaglandyn, hormonów powstających pod wpływem progesteronu, skurcze są wyjątkowo silne i bolesne. Są to tzw. bóle pierwotne. U części dziewcząt i kobiet, które mają niski próg pobudzenia bólowego mogą przybierać formę bólów uniemożliwiających normalne funkcjonowanie. Takie bóle są uznawane za chorobę i się je leczy. Inny rodzaj bólów menstruacyjnych, bóle wtórne, mają miejsce w przebiegu choroby organicznej. Przykładów jest wiele: endometrioza (głównie), mięśniakowatość macicy, zapalenia macicy czy nieprawidłowe jej położenie, to tylko kilka z nich. Leczenie takich bólów musi wiązać się z leczeniem choroby podstawowej – przyczyny bólów.
Leczenie bólów menstruacyjnych
Najczęściej bóle leczy się farmakologicznie. Jest to podstawowy błąd, gdyż osoby cierpiące, podatne na wszechobecną reklamę środków przeciwbólowych i rozkurczowych zbyt łatwo i zbyt często sięgają po pigułkę, nie wiedząc, jakie powikłania się z tym mogą wiązać. Stosowanie bez umiaru ibuprofenie powszechnie stosowanego leku przeciwbólowego, może wiązać się nawet ze zgonem. Ponieważ związek ten jest obecny w wielu lekach, zażycie kilku rodzajów może spowodować, że suma przyjętego paracetamolu przekroczy 4 gramy w ciągu doby, co zazwyczaj prowadzi do ciężkiego, często śmiertelnego uszkodzenia wątroby. Liczba takich powikłań jest bardzo duża. Przyjmowanie ibuprofenu, naproxenu czy kwasy acetylosalicylowego niesie ze sobą możliwość powikłań ze strony przewodu pokarmowego czy krwionośnego. Inne metody łagodzenia bólu menstruacyjnego: nagrzewanie podbrzusza, leki rozkurczowe, unikanie stresu fizycznego i psychicznego, dieta – to tylko środki niosące ulgę w cierpieniach niewielkiej części kobiet. Czy można stosować więc inne, alternatywne, lecz uznane przez medycynę metody? Zdecydowanie TAK. Taką metodą jest TENS.
Czym jest TENS?
TENS (Transcutaneous Electrical Nerve Stimulator), czyli przezskórna stymulacja nerwów, jest metodą wykorzystywaną przez elektrostymulatory wysyłające impulsy elektryczne o niskiej amplitudzie z elektrod przez skórę do nerwów obwodowych. Są to nerwy odpowiedzialne za czucie temperatury. Poprzez te nerwy sygnał elektryczny dociera do połączeń synaptycznych rdzenia kręgowego, gdzie działa dwojako:
Jako sygnał blokujący impuls nerwowy niosący informację o bólu do mózgu, przez co mózg nie otrzymuje danych odnośnie miejsca i nasilenia bólu. Ten efekt jest wywoływany impulsami TENS o wysokiej częstotliwości. Blokowanie impulsów bólowych nie uszkadza struktury nerwów, lecz „oszukuje” mechanizm informowania o bólu. Mechanizm blokowania impulsów nerwowych niosących sygnał o bólu został przyjęta przez naukę w latach 60-tych XX wieku jako teoria bramek bólowych Melzacka i Walla. Włókna nerwowe typu C niosą sygnał z elektrostymulatora szybciej, niż włókna typu A, przez co sygnał ze stymulatora wygrywa w konkurencji o dostęp do podwzgórza.
Jako przeciwbólowych – beta-endorfin, mających działanie przeciwbólowe równie silne jak morfina (lub inne związki opiatowe). Ten mechanizm wywołują impulsy o niskiej częstotliwości lub krótkie uderzenia (ang. Burst).
TENS jest metodą refundowaną w wielu krajach Europy zachodniej i USA. Lekarze w Polsce także coraz częściej stosują TENS, lecz na przeszkodzie do jej rozpowszechnienia stoi brak finansowania ze strony NFZ oraz mała dostępność aparatów i ich cena. Należy jednak w tym miejscu zaznaczyć, że nakład na zakup urządzenia TENS jest jednorazowy, zaś nakłady na zakup leków są ponoszone co miesiąc.
Liczne aparaty TENS mają możliwość łagodzenia bólów menstruacyjnych. Jednak firma Tenscare poszła jeszcze dalej i opracowała mały, przenośny i elegancki aparat TENS Ova+, przeznaczony wyłącznie do zwalczanie bólów miesiączkowych. Stosuje bowiem specjalnie dobrane programy stymulacji elektrycznej, które mają udowodnioną klinicznie skuteczność w zwalczaniu tych bólów, będąc mniej skutecznymi w innych rodzajach. Pozostałe aparaty, dostępne na rynku niosą ulgę w innych rodzajach bólów, wpływając na bóle menstruacyjne w mniejszym stopniu. Ponadto ich cena jest zazwyczaj kilkukrotnie wyższa od urządzenia Ova+.
TensCare Ltd., brytyjska firma z wieloletnim doświadczeniem jest liderem europejskim w produkcji i wdrażaniu sprzętu do elektrostymulacji. Metoda TENS, zastosowana w aparacie Ova+ do uśmierzania bólów menstruacyjnych jest znana od ponad 50 lat i sprawdzona w milionach zastosowań.
Skuteczność w łagodzeniu bólów miesiączkowych u prawidłowo stosujących kobiet przekracza 85%! Należy pamiętać, że TENS ma także swoje ograniczenia, wiec przed podjęciem decyzji o jego zakupie należy dokładnie przeczytać informacje na stronie produktu.
Jakkolwiek elektrostymulacja mięśni Kegla kojarzy się zwykle ze wzmocnieniem mięśni dla miednicy w celu walki z nietrzymaniem moczu, to jest stosowana także do poprawy warunków anatomicznych po porodzie, co ma istotne znaczenie dla poprawy jakości współżycia seksualnego.
Roovjoy
Jonoforeza
Mięśnie odnerwione
Prądy rosyjskie (Kotza)
Poniżej przedstawiono najważniejsze cechy przeciwbólowych aparatów 
Elektrostymulacja prądami TENS jest sprawdzoną klinicznie, nieinwazyjną i niefarmakologiczną terapią przeciwbólową. Znajduje szerokie zastosowanie w uśmierzaniu zarówno bólu przewlekłego jak i ostrego. Zabiegi TENS wykonywane są dziś praktycznie w większości gabinetów do fizjoterapii, ale szczególną popularność metoda TENS zdobywa dzięki dostępności małych i przenośnych aparatów TENS, które mogą być stosowane indywidualnie przez pacjenta w warunkach domowych.
Na rynku można spotkać dziś wiele elektrostymulatorów reklamowanych jako urządzenia pozwalające pozbyć się nadmiaru tkanki tłuszczowej. Elektrostymulacja jest również coraz częściej spotykanym rodzajem zabiegu oferowanym przez różne studia urody i gabinety odnowy biologicznej.
Spotykane na rynku popularne 2-kanałowe elektrostymulatory do użytku domowego, takie jak 
Rytmiczne napinanie mięśni podczas stymulacji pełni funkcje zbliżone do różnych form masażu ciała, a to sprzyja wielu procesom, które są korzystne nie tylko dla samych mięśni. Poprawia się napięcie tkanki łącznej i lokalne krążenie krwi oraz płynów tkankowych. Większe dotlenienie krwi sprzyja lepszemu spalaniu tłuszczu. Grupy komórek tłuszczowych ulegają większemu rozproszeniu. Ma to wszystko bardzo korzystny wpływ na jędrność skóry i zmniejsza cellulit. Zasadnicze znaczenie odgrywa tu właściwy dobór parametrów elektrostymulacji i zastosowanych sekwencji.
Elektrostymulacja TENS jest od wielu lat stosowana w medycynie w zwalczaniu dolegliwości bólowych i doskonale sprawdza się również w uśmierzaniu bólu miesiączkowego. Może wspomagać, czy wręcz zastąpić farmakoterapię. Metoda TENS nie wykazuje żadnych działań ubocznych, wyzwala naturalne mechanizmy przeciwbólowe organizmu, a dzięki miniaturyzacji elektrostymulatorów może być stosowana jako urządzenie osobiste, w domu, w pracy i zawsze pod ręką.