Tak, jak bezsprzecznie elektrostymulacja pomaga z terapii i rehabilitacji, tak nieprawidłowo stosowana może zaszkodzić. Większość uwag, jakie można spotkać w literaturze, odnosi się do wskazań, przeciwwskazań i środków ostrożności oraz przeciwwskazań do jej stosowania. Niestety, niezwykle rzadko można spotkać informacje dotyczące zasad zachowania higieny podczas stosowania akcesoriów: elektrod i sond. To one mają bezpośredni kontakt ze skórą i błonami śluzowymi pacjenta.

Elektrody

Na skórze bytują różne bakterie, tworzące swoisty ekotop, utrzymujący odpowiednie pH, chroniące człowieka przed patogenami (drobnoustroje chorobotwórcze). Na niej spotkać możemy także grzyby i drożdże. W normalnych warunkach, na zdrowej skórze, utrzymuje się swoista równowaga, zapobiegająca podrażnieniu i infekcji.

W przypadku stosowania elektrod na skórę (zaleca się stosowanie samoprzylepnych a nie gąbek czy wacików nasączonych słoną wodą), żel pokrywający elektrody może być doskonałą pożywką dla drobnoustrojów bytujących na skórze, przez co ich liczba w miarę ilości wykonywanych zabiegów może wzrastać. Aby tego uniknąć, skórę przed aplikacją elektrody powinno się dokładnie umyć wodą z mydłem i/lub przetrzeć wacikiem z 70% alkoholem izopropylowym (dostępny w aptekach w postaci chusteczek jednorazowych).

Po zakończeniu zabiegu, elektrody należy zdjąć ze skóry i nalepić na folię ochronną dostarczoną przez producenta. Po włożeniu do hermetycznego woreczka, elektrody najlepiej przechowywać w lodówce. Po wykonaniu maksymalnie 20-25 zabiegów należy je zutylizować i więcej nie stosować. Uwaga – elektrody są przeznaczone WYŁĄCZNIE dla jednego pacjenta.

W przypadku osób uczulonych na standardowy żel elektrod samoprzylepnych, można stosować elektrody ze specjalnym żelem na skórę wrazliwą, np. Axelgaard UltraSim X Blue.

Sondy dopochwowe i doodbytnicze

W przypadku błon śluzowych pochwy (przy leczeniu nietrzymania moczu) lub odbytnicy (leczenie nietrzymania moczu lub stolca) flora bakteryjna ma jeszcze większe znaczenie.
W pochwie bytuje cała gama bakterii kwasu mlekowego, utrzymująca kwasowe środowisko, co zabezpiecza przed inwazją patogenów. Błona śluzowa odbytnicy jest z natury pokryta bakteriami zarówno kwasu mlekowego, jak i wielu szczepów pochodzących ze skóry otaczającej te miejsce. W obydwu przypadkach często dołączają się drożdżaki lub grzyby. To one mogą spowodować infekcję, przy braku zachowania zasad higieny.

Dlatego też sonda dopochwowa oraz doodbytnicza jest przeznaczona WYŁĄCZNIE dla jednego pacjenta/pacjentki. Po jej zastosowaniu, należy sondę dokładnie wymyć wodą z mydłem i wysuszyć. Przechowywać w woreczku foliowym w lodówce. Stosowanie sondy dłużej, niż 6 miesięcy, nawet przy zachowaniu reżimu sanitarnego opisanego powyżej, może spowodować wtórną infekcję patogenami, które przechowają się na akcesorium. Niektórzy producenci zalecają nawet, aby jedną sondę użyć maksymalnie do 60 zabiegów.

Stosowanie się do powyższych zasad będzie skutkować brakiem powikłań infekcjami i szybszym powrotem do zdrowia.

UWAGI:

• W przypadku elektrostymulacji poprzez błony śluzowe (przezpochwowo lub przezodbytniczo), należy stosować wyłącznie żele specjalne dedykowane do tych celów, np. żel GO GEL firmy Tenscare.
• Elektrody sond mogą zawierać śladowe ilości niklu, dlatego osoby uczulone na nikiel powinny stosować sondy pozłacane, np. firmy BEACMED.

Polecamy również artykuł:

• Stosowanie sond do elektrostymulacji

Przedstawione poniżej materiały opisują sposoby zakładania elektrod w elektrostymulacji mikroprądami i zostały opracowane przez włoską firmę GLOBUS, wiodącego dostawcę przenośnego sprzętu do elektroterapii dla sportowców i klubów sportowych. Zawarte tu informację powinny być przydatne dla wszystkich osób wykorzystujących terapię mikroprądową.

Uwagi:

• Oznaczenia „CH1” i „CH2” oznaczają odpowiednio: kanał 1 oraz kanał 2.

Bóle łokcia

4 elektrody (2 kanały)

Bóle barku

4 elektrody (2 kanały)

Bóle kolana

4 elektrody (2 kanały)

Rwa kulszowa

4 elektrody (2 kanały)

Bóle krzyżowo-lędźwiowe

4 elektrody (2 kanały)

Bóle kostki

4 elektrody (2 kanały)

Bóle łydki

4 elektrody (2 kanały)

Bóle mięśnia czworogłowego uda

4 elektrody (2 kanały)

Bóle mięśnia dwógłowego uda

4 elektrody (2 kanały)

Bóle biodra

4 elektrody (2 kanały)

Bóle karku

4 elektrody (2 kanały)

Zobacz również:

• Czym jest elektrostymulacja mikroprądami (MET) ?
• Zasady eksploatacji elektrod do elektrostymulacji
• Rozmieszczenie elektrod w elektrostymulacji

Przedstawione poniżej schematy rozmieszczenia elektrod w elektrostymulacji przeciwbólowej TENS zostały opracowane przez włoską firmę GLOBUS, czołowego dostawcę przenośnego sprzętu do elektrostymulacji dla sportowców i klubów sportowych. Zawarte tu informację będą przydatne dla wszystkich osób wykorzystujących terapię TENS.

Uwagi:

• Oznaczenia „CH1” i „CH2” oznaczają odpowiednio: kanał 1 oraz kanał 2.

Bóle łokcia

2 elektrody (1 kanał)

Bóle barku

4 elektrody (2 kanały)

Bóle kolana

Wariant A – 2 elektrody (1 kanał)

Wariant B – 2 elektrody (1 kanał)

Wariant C – 4 elektrody (2 kanały)

Rwa kulszowa

4 elektrody (2 kanały)

Bóle krzyżowo-lędźwiowe

Wariant A – 4 elektrody (2 kanały)

Wariant B – 2 elektrody prostokątne (1 kanał)

Bóle szyjne

4 elektrody (2 kanały)

Dodatkowe materiały:

• Rozmieszczenie elektrod w terapii prądami TENS (TensCare)

Zobacz również:

• Czym jest elektrostymulacja TENS ?
• Zasady eksploatacji elektrod do elektrostymulacji
• Rozmieszczenie elektrod w elektrostymulacji
• Umiejscowienie elektrod w elektrostymulacji EMS
• Umiejscowienie elektrod w elektrostymulacji mikroprądami

Poniższe materiały przedstawiają sposób umieszczenia elektrod w elektrostymulacji nerwowo-mięśniowej EMS i zostały opracowane przez włoską firmę GLOBUS, czołowego dostawcy przenośnego sprzętu do elektroterapii dla sportowców i klubów sportowych. Przedstawione informację będą oczywiście przydatne w innych zastosowaniach stymulacji EMS.

Uwagi:

• Występujące na rysunkach oznaczenia „+” i „–” mają znaczenie umowne (kierunek prądu nie ma znaczenia) i służą tylko do łatwiejszego określenia pary elektrod w ramach jednego kanału stymulacji.
• Niektóre schematy wykorzystują elektrodę podwójną, która w praktyce jest rzadko stosowana i można ją zastąpić dwiema elektrodami kwadratowymi.
• Schemat stosujący aż 8 elektrod (lub 6) wymaga zastosowania elektrostymulatora 4-kanałowego.
• Do bardziej precyzyjnego określenia optymalnego umieszczenia elektrody na skórze (najsilniejszy skurcz) można stosować specjalną elektrodę punktową Motor Point Pen.

Umiejscowienie na mięśniach ręki

Biceps A – 2 elektrody (1 kanał)

Biceps B – 2 elektrody (1 kanał)

Prostownik łokciowy – 2 elektrody (1 kanał)

Zginacz łokciowy – 2 elektrody (1 kanał)

Umiejscowienie na mięśniach klatki piersiowej

Mięsień piersiowy A – 2 elektrody (1 kanał)

Mięsień piersiowy B – 3 elektrody (2 kanały)

Mięsień piersiowy C – 4 elektrody (2 kanały)

Umiejscowienie na mięśniach brzucha

Mięsień prosty A – 4 elektrody (2 kanały)

Mięsień prosty B – 6 elektrod (4 kanały)

Mięsień prosty C – 6 elektrod (4 kanały)

Mięsień prosty D – 8 elektrod (4 kanały)

Umiejscowienie na mięśniach uda

Mięsień przywodziciel – 2 elektrody (1 kanał)

Mięsień dwugłowy A – 3 elektrody (2 kanały)

Mięsień dwugłowy B – 4 elektrody (2 kanały)

Mięsień czworogłowy A – 3 elektrody (2 kanały)

Mięsień czworogłowy B – 4 elektrody (2 kanały)

Umiejscowienie na mięśniach łydki

Mięsień brzuchaty A – 2 elektrody (1 kanał)

Mięsień brzuchaty B – 3 elektrody (2 kanały)

Mięsień brzuchaty C – 4 elektrody (2 kanały)

Mięsień piszczelowy – 2 elektrody (1 kanał)

Umiejscowienie na pośladkach

Mięsień pośladkowy A – 2 elektrody (1 kanał)

Mięsień pośladkowy B – 3 elektrody (2 kanały)

Mięsień pośladkowy C – 4 elektrody (2 kanały)

Umiejscowienie na mięśniach kręgosłupa

Prostownik grzbietu A – 4 elektrody (2 kanały)

Prostownik grzbietu B – 8 elektrod (4 kanały)

Mięsień najszerszy grzbietu A – 3 elektrody (2 kanały)

Mięsień najszerszy grzbietu B – 3 elektrody (2 kanały)

Mięsień najszerszy grzbietu C – 4 elektrody (2 kanały)

Umiejscowienie na mięśniach barku

Mięsień deltoidalny A – 3 elektrody (2 kanały)

Mięsień deltoidalny B – 4 elektrody (4 2anały)

Mięsień trapezoidalny A – 4 elektrody (2 kanały)

Mięsień trapezoidalny B – 4 elektrody (2 kanały)

Ogólne zasady lokalizacji punktów motorycznych (prezentacja firmy Axelgaard):

 

Zobacz również:

• Wybrane produkty – elektrostymulatory EMS
• Czym jest elektrostymulacja nerwowo-mięśniowa (EMS/NMS) ?
• Zasady eksploatacji elektrod do elektrostymulacji
• Rozmieszczenie elektrod w elektrostymulacji

Użytkownicy elektrostymulatorów Sanitas czy Beurer nie muszą być skazani na używanie drogich elektrod zatrzaskowych „Snap”, które posiadają ponadto ograniczone warianty rozmiarowe, a sam standard „Snap” nie jest do końca ujednolicony, co tworzy problemy z dopasowaniem wielkości zatrzasku.

Na rynku sprzętu do elektrostymulacji królują dwa rodzaje elektrod samoprzylepnych (żelowych), które różnią się typem połączenia z aparatem do stymulacji. Pierwszy rodzaj wykorzystuje połączenie szpilkowe zwane w skrócie pin 2mm i jest najbardziej popularny. Drugi rodzaj elektrod stosuje łącze zatrzaskowe, zwane potocznie łączem typu Snap i jest wykorzystywane w prostych elektrostymulatorach np. firmy Sanitas, czy Beurer, które można nabyć w niektórych dużych centrach handlowych.

Elektrody Snap są niestety nie tylko droższe od elektrod typu pin 2mm, ale posiadają też niewiele wersji rozmiarowych (firma Axelgaard, czołowy dostawca elektrod samoprzylepnych oferuje tu dwa modele:
5×5cm UltraStim SNAP oraz 5×10cm UltraStim SNAP).

Nic nie stoi jednak na przeszkodzie, aby użytkownicy elektrostymulatorów z elektrodami Snap przeszli na stosowanie elektrod pin 2mm, które są dużo tańsze, oferują ponadto dużo szerszy zakres kształtów oraz rozmiarów, a także nie sprawiają tyle problemów z dopasowaniem.

Wystarczy w tym celu zamienić dotychczasowy przewód połączeniowy (pomiędzy elektrostymulatorem a elektrodami) na nowy, który od strony elektrod będzie posiadał wtyczkę pin 2mm. Oczywiście nowy przewód powinien mieć od strony stymulatora taki sam rodzaj wtyczki, jak stary przewód.
Na szczęście aparat Sanitas wykorzystuje standardowe gniazdo koncentryczne, do którego pasują przewody różnych producentów, w tym przewody WB01 firmy MediHighTec, gdzie wtyczki pin 2mm posiadają jeszcze dodatkową oprawkę ochronną. Przed zastosowaniem takiego rozwiązania, należy jednak upewnić się, czy urządzenie zawiera okrągłe gniazda do podłączenia przewodów.

Po zakupieniu przewodu WB01 można bez problemów stosować elektrody żelowe pin 2mm, w tym te najbardziej popularne, wymienione poniżej:

• 5×5 cm firmy YT komplet 4 szt.
• 5×9 cm firmy StadtHolder komplet 4 szt.
• 5×9 cm ValuTrode firmy Axelgaard komplet 4 szt.
• 4.5×4.5 cm ValuTrode Lite firmy Axelgaard komplet 4 szt.

Łącze pin 2mm pozwala również na stosowanie nietypowych elektrod do elektrostymulacji, np. elektrod tekstylnych.

Jeśli posiadany aparat do elektrostymulacji posiada możliwość ustawienia własnego programu zabiegowego typu EMS, to można taki aparat dostosować do elektrostymulacji mięśni Kegla, np. przy nietrzymaniu moczu, co wymaga dokupienia specjalnej sondy dopochwowej, a tego rodzaju sondy wykorzystują wyłącznie łącze pin 2mm. Oczywiście wymaga to umiejętności ustawienia parametrów programu, dlatego dla wielu użytkowników lepszym rozwiązaniem może być zakupienie dedykowanego urządzenia do przezpochwowej stymulacji mięśni Kegla.

Axelgaard Manufacturing jest światowym liderem w projektowaniu i produkcji elektrod do neurostymulacji, diagnostyki i buforowanej jonoforezy. Dzięki produktom Axelgaard, terapia oparta na elektrostymulacji stała się bardziej skuteczna i wygodną dla pacjentów. Firma współpracuje również z producentami sprzętu w zakresie dostaw elektrod specjalnych, żelowych i elementów łączących.

Najważniejszym osiągnięciem firmy Axelgaard jest wprowadzenie na rynek dwóch innowacyjnych modeli elektrod: PALS® oraz UltraStim®, które doskonale nadają do różnych rodzajów neurostymulacji, głównie TENS i EMS.

Cechą charakterystyczną elektrod PALS® jest zastosowanie specjalnej metalizowanej tkaniny zawierającej stal nierdzewną, co zapewnia bardzo dobrą i równomierną dystrybucję prądu na całej powierzchni kontaktowania ze skórą.

Natomiast w elektrodach UltraStim®, na przewodzącej warstwie węglowej zastosowano specjalny nadruk srebrem w formie siatki, co również zapewnia bardzo dobre parametry dystrybucji prądu.

Dla mniej wymagających użytkowników, dedykowane są bardziej atrakcyjne cenowo elektrody serii ValueTrode®.

Na szczególną uwagę zasługuje innowacyjna Technologia MultiStick® zastosowana we wszystkich elektrodach Axelgaard i zapewniająca wysoką jakość użytkowania elektrod oraz wyższą efektywność terapii. MultiStick® wykorzystuje hydrożel wielowarstwowy w formie kleju, co gwarantuje odpowiednią dużo lepszą przyczepność i skuteczność hydrożelu w porównaniu z rozwiązaniami jednowarstwowymi.

Poniższa tabela przedstawia porównanie trzech najważniejszych rodzajów elektrod produkowanych przez  Axelgaard.

	PALS®	UltraStim®	ValueTrode®
Hydrożel MultiStick®
Metalizowana tkanina
Posrebrzana siatka
TENS
EMS
Dostępne warianty	PALS PALS Foam PALS StimTrode® PALS X PALS Clinical	UltraStim Wire UltraStim Dual UltraStim X UltraStim X Blue UltraStim Snap	ValueTrode Cloth ValueTrode Foam ValueTrode X

Objaśnienie wariantów:

• Foam – wierzchnia warstwa wykonana z pianki o gładkiej powierzchni.
• StimTrode® – powlekana poliwęglanem, aby zwiększyć barierę przed wilgocią.
• X – rozszerzone krawędzie poza warstwą żelu, co ułatwia zdejmowanie elektrod bez dotykania żelu.
• Blue – Zastosowanie lepszego żelu na skórę wrażliwą.
• Clinical – specjalny hipoalergiczny i antybakteryjny żel DermaFlow®. Idealne w warunkach szpitalnych.
• Wire – dodatkowa domieszka srebra i powłoka z poliwęglanu.
• Dual – elektroda podwójna zapewniająca odpowiedni dystans między elektrodami.
• Snap – posiada łącze zatrzaskowe typu „snap”.
• Cloth – warstwa wierzchnia ze zwykłego materiału.

Wielu użytkowników elektrostymulatorów często zastanawia się nad umiejscowieniem elektrod przy stosowaniu elektrostymulacji. Obok prawidłowego ustawienia parametrów impulsów lub programu terapeutycznego, jest to informacja kluczowa dla uzyskania efektu terapeutycznego.

Przede wszystkim należy stwierdzić, że nie ma ścisłej zasady, określającej miejsca przyłożenia elektrod, która będzie miała zastosowanie do każdego pacjenta. Jest to związane ze zmiennością osobniczą w zakresie odczuwania bólu, jak i przede wszystkim umiejscowieniem ogniska chorobowego, często różnego nawet w tej samej jednostce chorobowej u różnych pacjentów.
Mimo tego, istnieją ogólne zasady aplikacji elektrod, które są obowiązujące w elektrostymulacji.

Proszę się zapoznać z poniższymi sugestiami, odnoszącymi się do terapii przeciwbólowej (TENS), stymulacji nerwowo-mięśniowej (EMS),  interferencyjnej (INF), a także do wielu innych rodzajów elektrostymulacji.

1. Zasady higieny

Elektrody powinny być stosowane wg zasad higieny elektrod zgodnie z zasadami eksploatacji i przechowywania elektrod.

2. Kanały

Elektrody należy umieszczać parami (jeden kanał składa się z pary elektrod).
Jeśli dany aparat ma więcej niż jeden kanał (najczęściej dwa), można prowadzić terapię w niezależnych miejscach, a nawet terapię niezależnych od siebie schorzeń (lub ich objawów bólowych).

UWAGA: Generalnie obowiązuje zasada, aby elektrody były najpierw naklejane na skórę, a dopiero później podłączane do przewodów. Nie jest to jednak takie istotne, przy pewnych rodzajach elektrod, czy sposobach rozmieszczenia elektrod bardziej dogodne może być jednak naklejenie ich z już podłączonymi przewodami. Pamiętaj tylko, aby podczas naklejania elektrod aparat był wyłączony i nie podawał prądu do przewodów. Elektrostymulator włączamy (lub ustawiamy odpowiednią intensywność) dopiero wtedy, gdy elektrody są już nalepione na skórę.

3. Miejsca zabronione

Przed określeniem miejsca aplikacji elektrod należy zawsze pamiętać o zasadach ogólnych, które nie pozwalają na rozmieszczanie elektrod w następujących miejscach:

• po przeciwległych stronach mózgoczaszki w taki sposób, aby impuls elektryczny biegł przez mózgowie,
• po przeciwległych stronach klatki piersiowej w taki sposób, aby impuls biegł przez śródpiersie,
• bezpośrednio na ranach,
• bezpośrednio nad zatoką szyjną (przednio-boczna środkowa część szyi),
• na powiekach i nad oczodołem,
• bezpośrednio w miejsc zmian zapalnych lub zainfekowanych,
• wewnątrz jamy ustnej na śluzówkę,
• na gęsto owłosionej skórze (skórę można ogolić).

4. Terapia TENS – dermatomy

W przypadku terapii TENS (ale zasady te odnoszą się także częściowo do elektrostymulacji nerwowo-mięśniowej, o czym w dalszej części) umiejscowienie elektrod samoprzylepnych związane jest nerwem, który unerwia dany dermatom (obszar unerwiany przez nerw rdzeniowy danego odcinka rdzenia kręgowego). Istotnym jest, aby elektrody mogły przekazywać na skórę impuls elektryczny w miejscu występowania bólu lub bliżej rdzenia kręgowego.

Poniższy rysunek obrazuje dermatomy z przykładami:

Przykładowe umiejscowienie elektrod:

dół pleców	rwa kulszowa	kark i barki
bark	kolano	łokieć
łydka	nadgarstek	udo

Należy pamiętać, że osobnicza zmienność powoduje, iż nie zawsze osiąga się efekt terapeutyczny za pierwszym zastosowaniem.

Związane jest to z trudnościami określenia danego dermatomu i stymulacji odpowiedniego nerwu. Dlatego przy braku efektu terapeutycznego należy powtórzyć zabieg po kilku minutach, nieznacznie przesuwając miejsce aplikacji jednej lub dwóch elektrod (należy mieć na względzie także fakt, że przy prawidłowym ułożeniu elektrod, niepowodzenie może wynikać ze złego doboru parametrów impulsu – zawsze przed zastosowaniem powinno się zwrócić do lekarza prowadzącego lub fizjoterapeuty, który określi dany rodzaj impulsu oraz pokaże miejsca aplikacji elektrod).

Przy terapii TENS, czasem dopiero po kilku zabiegach uzyskuje się optymalne miejsce przyłożenia elektrod. Od tego momentu można prowadzić codzienne zabiegi w tej samej ich konfiguracji na skórze, pamiętając jednak o zmianach programów lub charakterystyki impulsu, aby nie doprowadzić do habituacji (przyzwyczajenia) organizmu, która zmniejsza efektywność terapii.

Szczegółowy opis rozmieszczenia elektrod w stymulacji TENS został opisany w artykule:

• Umiejscowienie elektrod w elektrostymulacji TENS

5. Stymulacja nerwowo-mięśniowa (EMS)

W przypadku terapii EMS/NMES ułożenie elektrod ma kluczowe znaczenie. Należy pamiętać, że fizjologia skurczu mięśnia określa możliwość jego skurczu przy zachowanej płytce motorycznej. Jeśli nie doszło do odnerwienia mięśnia, można uzyskać jego skurcz przy stymulacji (teoretycznie) nerwu na całym jego przebiegu.

Niestety, nerw unerwiający dany mięsień prowadzi także włókna unerwiające inne mięśnie z tej samej grupy, lub nawet inne, w tym większej ilości, im bliżej jest rdzenia kręgowego. Innymi słowy, im bliżej danego mięśnia będzie umiejscowienie elektrod, tym większe prawdopodobieństwo, że inne mięśnie nie ulegną pobudzeniu. Dlatego najczęściej umieszcza się elektrody nad dwoma przyczepami danego mięśnia lub grupą mięśni.

Im bardziej precyzyjnie umieści się elektrody, tym mniejsza amplituda impulsu będzie wymagana do jego pobudzenia (skurczu) i większy komfort dla pacjenta.

Optymalne rozmieszczenie elektrod można określić doświadczalnie, poprzez nalepienie elektrody kolejno w kilku miejscach obok siebie i znalezienie miejsca o najlepszej skuteczności (największy skurcz). Cennym ułatwieniem, może się tutaj okazać zastosowanie specjalnej punktowej elektrody  do znajdywania punktów motorycznych, np. Globus Motor Point Pen. Pozwala ona proste i szybkie znalezienie najlepszej lokalizacji, bez konieczności odklejania/naklejania elektrod samoprzylepnych, dzięki czemu zwiększymy ich żywotność.

Szczegółowy opis rozmieszczenia elektrod w stymulacji EMS został opisany w artykule:

• Umiejscowienie elektrod w elektrostymulacji EMS

6. Stymulacja interferencyjna

Przy terapii interferencyjnej bezwzględnie należy skonsultować miejsca ułożenia elektrod z lekarzem lub fizjoterapeutą. W tej terapii, elektrody umieszcza się krzyżowo, a impuls elektryczny działa wewnątrz tkanki, wywołując efekt (interferencje) w określonym miejscu w zależności od konfiguracji przestrzennej elektrod. Terapia ta, doskonała w określonych wskazaniach, musi być prowadzona pod nadzorem, przynajmniej do czasu nauczenia pacjenta, jak stosować aparat.

7. Protokoły lecznicze

Protokół leczniczy (zabiegowy), to szczegółowa instrukcja stosowania elektrostymulacji dla konkretnych przypadków chorobowych lub innych celów elektroterapii. Opisuje dokładne miejsca aplikacji elektrod oraz parametry impulsów. Protokoły lecznicze udostępniane są zazwyczaj przez producentów aparatów do elektrostymulacji i uwzględniają możliwości zmian parametrów stymulacji w danym urządzeniu w ramach oferowanych programów, wzorców stymulacji itp.

Poniżej znajdują się przykładowe protokoły opracowane przez firmę BMLS:
Protokoły lecznicze TENS (PL)
Protokoły lecznicze EMS/NMES (PL)

Więcej informacji na ten temat znajduje się w powiązanych artykułach podanych niżej.

8. Inne rodzaje elektrod

Oprócz najczęściej stosowanych elektrod samoprzylepnych, na rynku można spotkać inne rodzaje elektrod, które aplikują impulsy elektryczne w bardzo zróżnicowany sposób.
Do zastosowań wewnętrznych, a więc dopochwowo lub doodbytniczo stosuje się specjalne sondy/głowice, gdzie elektrody przyjmują postać poprzecznych pierścieni lub bocznych metalowych listków.

Na dłonie, stopy oraz niektóre stawy stosuje się elektrody tekstylne wykonane ze specjalnych materiałów przewodzących. Są szczególnie użyteczne w terapiach przeciwbólowych, np. przy artretyzmie. W odróżnieniu od elektrod samoprzylepnych są łatwiejsze w zastosowaniu i mają dużo dłuższy okres eksploatacji. W przypadku np. opaski na kolano pełnią dodatkowo funkcję usztywniającą bolący staw.

W przypadku bólów krzyżowych warto zastosować specjalne pasy do elektrostymulacji, które znacznie ułatwiają rozmieszczenie elektrod w okolicach dolnego odcinka kręgosłupa. Samodzielne założenie elektrod na plecach często sprawia problemy, szczególnie gdy skrętom ciała towarzyszy większy ból. Dzięki wykorzystaniu pasa, problem ten praktycznie nie występuje.

Szczególną ostrożność należy zachować w przypadku elektrostymulacji na twarzy, tak aby prąd przepływał na krótkich odcinkach. Zaleca się w tym wypadku stosowanie specjalnych elektrod do twarzy, które są elektrodami podwójnymi (patrz również: Elektrostymulacja mięśni twarzy).

9. Biegunowość elektrod

Prądy TENS/EMS/INF są prądami zmiennymi (płyną raz w jedną raz w drugą stronę), dlatego polaryzacja elektrod nie ma znaczenia. Spotykane często w instrukcjach obsługi rozmieszczenie elektrod oznaczenia „+”/”-” lub kolory czerwony/czarny mają tylko charakter poglądowy. Ważne jest tylko umiejscowienie pary elektrod wychodzącej z jednego przewodu (obsługującej dany kanał stymulacji), szczególnie w stymulacji prądami interferencyjnymi, gdzie prąd musi się krzyżować.

9. Dalsze informacje

Wiele ciekawych informacji można znaleźć w różnych serwisach zagranicznych. Na uwagę zasługuje strona Pathologies – Compex Professional.

Zobacz również:

• Zasady eksploatacji elektrod do elektrostymulacji

Niezwykle istotnym dla prawidłowego procesu leczenia elektrostymulacją jest stan, prawidłowe przechowywanie i stosowanie elektrod.

Czym jest elektroda do elektrostymulacji?

Jest to ten element systemu, który przekazuje impuls elektryczny z urządzenia bezpośrednio na skórę pacjenta.
W elektrostymulacji stosuje się najczęściej elektrody samoprzylepne. Elektroda samoprzylepna, choć niepozorna, jest dość skomplikowanym i nowoczesnym urządzeniem, w którym często stosowane są technologie wywodzące się z przemysłu zbrojeniowego lub kosmicznego. Typowa elektroda samoprzylepna posiada bowiem nie tylko gęstą warstwę żelu przewodzącego prąd, ale specjalny materiał przewodzący rozprowadzający równomiernie prąd po całej powierzchni elektrody i łączący się z przewodem elektrycznym (pigtail). Zazwyczaj jest to warstwa węglowa lub system delikatnych mikroprzewodów, rozgałęziających się pomiędzy warstwami. Warstwa gąbki lub włókniny z zewnątrz chroni integralność elektrody.

Należy pamiętać, aby nie zginać zbyt mocno w tym samym miejscu elektrod o dużej powierzchni, jeśli nie są one do tego przystosowane.

Ogólne porady dotyczące elektrod samoprzylepnych

Zasady higieny
Samoprzylepne elektrody są przeznaczone do wielokrotnego użycia tylko przez jedną osobę. Jest to niezwykle istotne ze względu na możliwość zainfekowania elektrody mikroorganizmami chorobotwórczymi, bytującymi na skórze. Nawet z pozoru nieuszkodzona skóra może mieć mikrourazy, które są źródłem mikrokrwawień. Obecność patologicznych grzybów na skórze, nawet, jeśli nie powodują schorzeń u jednej osoby, może być przyczyną zakażenia innej osoby, użytkującej tę samą elektrodę.

Przed użyciem:

• Aby zapewnić najlepsze przewodnictwo prądu poprzez elektrody, zawsze upewnij się, czy są w dobrym stanie i gwarantują dobrą przyczepność. Wizualna kontrola elektrody przed każdym użyciem pozwala zapobiegać urazom termicznym, jakie mogą powstać przy użyciu wadliwej elektrody.
• Jeśli miejsce aplikacji jest nadmiernie owłosione, należy ogolić skórę zwracając jednak uwagę na to, żeby nie podrażnić skóry.
• Upewnij się, czy skóra jest czysta i sucha. Wszelkie zanieczyszczenia znajdujące się na skórze łatwo przenoszą się żel elektrody, w szczególności resztki naskórka, naturalna powłoka tłuszczowa, czy pozostałości kremu. Może to również utrudnić prawidłową dystrybucję impulsów prądowych.
  Dlatego rekomenduje się dokładne umycie miejsca aplikacji elektrod ciepłą wodą z mydłem i wytarcie skóry czystym ręcznikiem. U niektórych osób konieczne może być przetarcie skóry substancją odkażającą, np. 70% spirytusem lub innym płynem odkażającym.

Ważne jest, aby zawsze dokładnie wyczyścić skórę przed każdorazowym nałożeniem elektrod.

Jak przygotować skórę do elektrostymulacji? (EN):

Zakładanie elektrod

• Odklej przezroczystą osłonkę i odłóż ją w bezpieczne miejsce, gdyż będzie jeszcze potrzebna.
• Naklej elektrody na ciało w odpowiednich punktach.
• Podłącz przewody doprowadzające prąd wkładając szpilkowe wtyczki (pin) przewodu doprowadzającego do zakończenia przewodu od elektrody.

Zdejmowanie elektrod
Upewnij się, że aparat do elektrostymulacji jest wyłączony. Gdy elektrody nie są już pod napięciem, odklej elektrody od skóry.
Zawsze po użyciu elektrod umieść je na plastikowej osłonce ochronnej i włóż je do szczelnie zamykanego plastikowego woreczka. Istotnym jest, aby zachować takie warunki przechowywania elektrod, żeby żel nie wysychał.

Wyschnięte elektrody
Gdy elektrody ulegną wyschnięciu, najlepiej jest je wymienić na nowe. W razie konieczności można jednak odzyskać klejące właściwości elektrody za pomocą kilku kropel wody. Przy dodaniu zbyt dużej ilości wody, gdy żel elektrod staje się zbyt miękki, umieść elektrody w lodówce na kilka godzin, lepką stroną do góry.
W bardzo gorącej wodzie żel elektrod staje się zbyt miękki. W takich wypadkach włóż je do lodówki na jakiś czas razem z osłonkami i w woreczku foliowym.

Przechowywanie elektrod
Warunki przechowywania elektrod mają kapitalne znaczenie dla ich długotrwałej eksploatacji (powyżej 2-3 tygodni). Na elektrodach po ich użyciu zawsze będą znajdować się bakterie i grzyby, bytujące na skórze zdrowego człowieka. Ich rozwój jest więc nieunikniony, gdyż wilgotny żel jest dobrą pożywką dla mikroorganizmów. Co prawda żel stosowany w konstrukcji elektrod jest pochodzenia nieorganicznego i często stosuje się związki hamujące rozwój patogenów, to komórki złuszczonego naskórka są pożywką dla nich.
Dlatego zaleca się przechowywać bezwzględnie elektrody samoprzylepne w szczelnie zamkniętym woreczku, w którym są sprzedawane, z fabrycznymi osłonkami, w miejscu ciemnym, chłodnym i suchym.

Reakcje alergiczne
U niektórych osób mogą wystąpić reakcje alergiczne na żel elektrod, co może być potęgowane jeszcze przez przepływ prądu. W takich wypadkach należy przerwać stymulację i raczej nie wykonywać  zabiegów elektrostymulacji w przyszłości, chyba że zastosuje się inne elektrody. Można tu użyć dedykowanych elektrod na skórę wrażliwą Axelgaard UltraStim X Blue.

Jak długo można stosować elektrody samoprzylepne?

Zastosowanie się do zasad eksploatacji i przechowywania gwarantuje możliwość stosowania elektrod w ilości około 20 aplikacji. Jeśli stosuje się elektrostymulację raz dziennie, można je stosować maksymalnie 1 miesiąc. Jeśli stosujesz elektrody częściej, okres ich użytkowania powinien być krótszy.

Elektrody dopochwowe (waginalne) i doodbytnicze (analne, rektalne).

Zasady stosowania sond dopochwowych i doodbytniczych zostały szczegółowo opisane w odrębnym artykule:

• Stosowanie sond do elektrostymulacji.

Zobacz również:

• Lista produktów – elektrody do elektrostymulacji
• Rozmieszczenie elektrod w elektrostymulacji
• Czym jest elektrostymulacja TENS ?
• Czym jest elektrostymulacja nerwowo-mięśniowa (NMS) ?
• Czym jest elektrostymulacja interferencyjna (INF) ?